CEYDA ERENOĞLU / HT GAZETE
2 Aralık 2014 tarihinde bir Türk bilim insanıDünya Kanser Kontrol Örgütü'nün (UICC) başkanlığına getirilecek. Gurur verici bu tablonun öneminin daha iyi anlaşılması için şöyle de söyleyebiliriz: 175 ülkenin üye olduğu dünyanın en büyük kanser örgütünün başında bir Türk olacak.
1933 yılında kurulan ve merkezi Cenevre'de bulunan örgütün şimdiki asbaşkanı olan Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği'nin önceki genel başkanı Prof. Dr. Tezer Kutluk, "Dünya, kanserin de içinde olduğu bulaşıcı olmayan hastalıklara karşı savaş açmış durumda. Bu savaş; korunmadan tedaviye kadar tüm aşamalarda, 'Birlikten kuvet doğar' yaklaşımı ile sürdürülmeli ve bu konuda resmi ve sivil örgütler, tüm ülkelerle birlikte çalışmalı" diyor.
2011 yılında Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nun bulaşıcı olmayan hastalıkların kontrolüne yönelik kararları ve 2013 yılında Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) bu doğrultuda yaptığı planlar çok öne mli gelişmeler olarak değerlendiriliyor. Prof. Dr. Tezer Kutluk, "Kanserle savaşta yapılan planların uygulanması halinde, 2025 yılına kadar bulaşıcı olmayan hastalıklardan ölümlerin yüzde 25'ini önleyebiliriz" ifadesini kullanıyor.
KANSER, ÖLÜM NEDENİNDE BİRİNCİ SIRAYA OTURDU
Kanser, dünyada ölüm nedenleri arasında kalp-damar hastalıklarını geride bırakarak ilk sıraya oturmuş durumda. Her yıl 14.1 milyon kişi bu hastalığa yakalanıyor. Globocan verilerine göre Türkiye'de yılda 148 bin kanser vakası görülüyor ve bunların 92 bini kaybediliyor. Buna karşın son yıllarda meydana gelen önemli gelişme ve atılan kararlı adımlarda bu savaşın kazananının kanser olmayacağına dair ipuçları var.
Yazı dizimize önce kötü haberle başlayalım. Kanser dünya genelinde artmaya devam ediyor. 2011 yılı verileri, kanserin kalpdamar hastalıklarını tahtından indirerek dünyada ölüm nedenleri arasında birinci sıraya yerleşmiş olduğunu gösteriyor. Moralimizi bozmayalım. Çünkü verecek iyi haberlerimiz de var. Uzmanlar, günümüzde meydana gelen yeni gelişmeler ışığında artık kanseri nasıl kontrol edeceklerini biliyor. Prof. Dr. Tezer Kutluk, "1990'lı yılların başlarından itibaren, gelişmiş ülkelerden bazılarında kanser sıklığı ve ölümlerde azalmalar başladı. Günümüzde; önleme, erken tanı, tarama, etkin tedavi, etkin rehabilitasyon ve palyasyon yöntemlerinin uygulanması ile kanseri kontrol etmek mümkün hale geldi" diyor.
YILDA 8 MİLYON KİŞİ KANSERDEN ÖLÜYOR
İşte, dünyanın en önemli halk sağlığı sorunları arasında yer alan kansere dair çarpıcı istatistikler:
2012 yılı rakamlarına göre dünyada kanserle yaşayan 32 milyon 600 bin birey bulunuyor.
Her yıl 14.1 milyon kişi kansere yakalanıyor.
Dünyada her yıl 8 milyondan fazla insan kanser nedeniyle yaşamını yitiriyor.
2030 yılında gelindiğinde sadece nüfus artışının etkisiyle her yıl görülen yeni kanser sayısının 21.6 milyona ulaşacağı, her yıl kanserden ölen kişi sayısının ise 13.3 milyonu bulacağı öngörülüyor.
Ülkemizde her yıl 148 bin kişi kansere yakalanıyor.
Kanser Türkiye'de ölüm nedenleri arasında yüzde 20'lik oranla ikinci sırada yer alıyor.
ENDÜSTRİLEŞMİŞ ÜLKELERDE MEME, ASYALILARDA MİDE
Kanser, dağılımı açısından zengin- fakir, büyük-küçük demeden tüm ülkeler için sorun olmaya devam ediyor. Sigara tüketiminin çok olduğu ülkelerde daha çok tütünle ilişkili kanserler (akciğer kanseri vb) görülüyor. Asya ülkelerinde beslenme şekline bağlı olarak, mide ve nazofarinks (yutak) kanserleri sık görülürken, endüstrileşmiş ülkelerde meme kanseriyle daha çok karşılaşılıyor. Düşük gelirli ülkelerde ise daha çok rahim ağzı ve karaciğer gibi kanserlere rastlanıyor.
KANSER NEDİR?
Normal özelliklerini kaybetmiş anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalarak kitle oluşturması, başka doku ve organlara yayılım göstermesi ile seyreden hastalıklar grubu, "kanser" olarak tanımlanıyor. Hastalık vücudun diğer bölümlerine kan ve lenf yolları ile yayılıyor.
100'DEN FAZLA KANSER TİPİ VAR
Kanser tek bir hastalık olmayıp köken aldığı organ ve dokulara göre farklı isimler alıyor ve 100'den fazla tipi olduğu belirtiliyor. Hastalığın alt tipleri dikkate alındığında bu sayı yüzlerce türün varlığına işaret ediyor ve kanserler çoğunlukla köken aldıkları organa göre isimlendiriliyor.
BU 7 MADDE KANSER BELİRTİSİ OLABİLİR
Kanserin, türlerine göre çok farklı belirti ve bulguları olmakla birlikte dünya genelinde kabul edilen uyarıcı amaçlı 7 belirtisi bulunuyor. İşte onlar:
1. Dışkılama ve idrar alışkanlıklarında değişiklik
2. Vücudun herhangi bir yerinde iyileşmeyen yaralar
3. Olağan dışı kanama ve akıntılar
4. Memede ve vücudun diğer yerlerinde kitle
5. Yutma güçlüğü
6. Siğil ve benlerde büyüklük ve renklerinde belirgin değişiklik
7. Düzelmeyen öksürük ve ses kısıklığı
HANGİ KANSER HANGİ BELİRTİYLE GELİYOR?
AKCIĞER KANSERİ: Öksürük, ses kısıklığı, solunum güçlüğü
MEME KANSERİ: Memede kitle, akıntı
KOLOREKTAL KANSERLER: Dışkılama alışkanlıklarında değişiklikler, kabızlık, dışkıda kan görülmesi
PROSTAT KANSERİ: Belirti vermeyebilir. Genellikle idrar akımında yavaşlama ve idrarda kan
MIDE KANSERİ: Sindirim sistemi şikayetleri, mide bölgesinde yanma, ağrı, iştah kaybı, karın ağrısı, ishal, kabızlık
TÜTÜNLE MÜCADELE AKCİĞER KANSERİNE BAĞLI ÖLÜMLERİ AZALTIYOR
Tütünle iyi mücadele eden ülkelerde akciğer kanserinin sıklığında ve akciğer kanserine bağlı ölümlerde azalma görüldüğü belirtiliyor. Mide kanseri- beslenme ilişkisi anlaşıldıkça, mide kanserine bağlı ölümlerin de azaldığına dikkat çekiliyor. Kanser kontrol programlarını doğru uygulayan ülkelerde erken tanı ve tarama programları ile meme, kolorektal, rahim ağzı (serviks) ve prostat kanserlerinden ölümlerde azalma sağlanıyor.
MEME KANSERİNDE % 90, TİROİTTE % 100'Ü BULAN BAŞARI
PROF. Dr. Tezer Kutluk, günümüzde doğru ve etkili tedaviyle meme kanserinde iyileşme düzeyinin yüzde 90'lara ulaştığını söylüyor. Bu, prostat, testis ve tiroit kanserlerinde yüzde 100'e varan oranlarda gerçekleşiyor. Melanomlarda başarı oranı yüzde 93'ler düzeyinde bulunuyor. Bu oran kalınbağırsak kanserlerinde yüzde 65, lenfomalarda yüzde 70'lerde olmasına karşın bu hastalıkların erken evrelerinde daha yüksek rakamlara ulaşıyor.
ERKEKLERDE AKCİĞER, KADINLARDA MEME KANSERİ GÖRÜLÜYOR
Türkiye'de bölgeler arasında kanser dağılımı açısından belirgin bir farklılık bulunmuyor. Ülkemizde Globocan 2012 verilerine göre her yıl yaklaşık 148 bin kanser vakası görülüyor ve bunların 92 bini kaybediliyor.
Sağlık Bakanlığı'nın son istatistikleri ise Türkiye'de her yıl 162 bin yeni kanser olgusu görüldüğü yönünde.
Kanser sıklığı erkeklerde 1yüzbinde 269.7, kadınlarda yüzbinde 173.3 olup erkeklerde en sık akciğer kanseri (yüzde 28) kadınlarda ise meme kanseri (yüzde 24) görülüyor.
ERKEKLERDE BİRAZ DAHA FAZLA
Kanser dünya genelinde erkeklerde biraz daha fazla görülmekle birlikte bu farkın çok belirgin olmadığı belirtiliyor.
50'Lİ YAŞLARDAN SONRA DAHA YÜKSEK
Kanser 7'den 70'e her yaşta görülebilen bir hastalık olsa da görülme sıklığının 50'li yaşlardan sonra daha yüksek olduğuna dikkat çekiliyor.
TÜRKİYE'DE HER YIL 3 BİN ÇOCUK KANSERE YAKALANIYOR
Çocuklarda kanser görülme sıklığının erişkinlerden daha az olduğu belirtiliyor. Dünya genelinde yılda 200 bin, Türkiye'de ise her yıl 3 bin çocuğun kansere yakalandığına dikkat çekiliyor.
ÇOCUKLARDA GENETİK NEDENLİ KANSERLER ÖN PLANDA
Prof. Dr. Tezer Kutluk, "Çocuklarda ve erişkinlerde görülen kanserlerin türleri farklıdır. Erişkinlerde; akciğer, meme, prostat, kolon, mide kanseri gibi kanserler ön planda iken, çocuklarda genetik sebeplerin daha ön planda olduğu tümörler (lösemi, beyin tümörleri, lenfomalar, nöroblastom, Wilms tümörü, osteosarkom, Ewing sarkomu, karaciğer tümörleri ve retinoblastoma) daha sık görülüyor" diyor.