Türkiye'nin ilaç fiyatlarında uyguladığı politika ilaç şirketlerini de farklı yöntemlere itiyor. Gelirlerini aşağı çekmek istemeyen şirketler, aldığı ilaca Yunanistan'dan bile yüzde 60 daha az para ödeyen Türkiye'ye belli başlı ilaçlarını getirmiyor. Yeni ilaçların lansmanları da Türkiye yerine Suudi Arabistan'da yapılıyor
Türkiye dünyada ilacı en ucuza alan ülkelerin başında geliyor. Avrupa hükümetlerinin 10 euro ödeyerek aldığı kimi ilaçlara Türkiye sadece 4 euro ödüyor. Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği'nin çiçeği burnunda Başkanı Güldem Berkman'ın verdiği bilgiye göre, Türkiye'nin şu anda ilaç şirketlerine ödediği para iflas eden Yunanistan'ın verdiği paranın bile yüzde 60 altında. Bu başta kamu bütçesi olmak üzere devletin giderlerinde önemli bir avantaj sağıyor. Fakat Berkman farklı bir noktaya dikkat çekiyor: Bu fiyatlar yüzünden bazı ilaçları Türkiye'ye getirmekte çok zorluk çekiyoruz. Yurtıdışındaki merkezler buna izin vermiyor. Hayatı kolaylaştıran, tedaviyi yükselten ilaçlar geliştirilmiş, dünyada kullanılıyor. Ama onları Türkiye'ye getiremiyoruz.' Türkiye'nin dünya ilaç pazarının sadece yüzde 1'ini oluşturduğuna dikkat çeken Berkman, ilaç şirketlerinin en büyük korkusunun ise kalan yüzde 99'luk kesimin Türkiye'nin politikalarını takip etmesi olduğunu belirtiyor. Berkman'la Türkiye'nin sağlık karnesini konuştuk...
- AİFD Başkanı olarak nasıl bir misyonunuz var?
Misyonumuz Türkiye'de yenilikçi ilaçların hastalara sunulabilmesi için devletimizin de çok zorlanmadan uygulayabileceği politikalara yardımcı olmak. Karşımızda devlet var diye değil de bu işin bir ortağı olarak görüyoruz. Biz birlikte ya varız ya yokuz. Tamamen doğru politikayı nasıl bulabiliriz diye düşünüyoruz.
YUNANİSTAN'IN %60 ALTINDA
- Türkiye'de ilaç fiyatı nasıl belirleniyor?
Sağlık Bakanlığı her bir ilaç için Avrupa'da 5 ülkeyi referans alıyor. Bu beş ülke Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya ve Yunanistan. Bu beş ülkenin dışında, o şirketin ana ülkesi hangisiyse bir de oradaki satış fiyatı tespit ediliyor. Bunların içerisinde en ucuz hangisiyse o fiyatı alırım, diyor. Örneğin bir ilacın fiyatı en düşük 10 euro ile Yunanistan'da satılıyorsa, o 10 euro baz alınıyor. Ama o euronun tespitinde bir problem var, çünk yüzde 22 bizim kurdan kaybımız var. Türkiye'de ilaçlar için euro 1.95 olarak görünüyor, halbuki 2.35 TL. Onun üzerine TL olarak belirlenen bu fiyattan orijinal olanlar için yüzde 41, jenerikli ilaçlar için de yaklaşık yüzde 60 ilave indirim alınıyor. Dolayısıyla şu anda bizim en fazla en pahalı ilacımız Yunanistan'ın yüzde 60 altında. Bir de Yunanistan son krizle birlikte Avrupa ve dünyanın en ucuz ülkelerinden biri.
- DİĞER sektörler cirosunun yüzde 8'ini AR-GE'ye ayırırken, ilaçta bu yüzde 17. Her yıl, 100 milyar dolar AR-GE'ye gidiyor. Biz Türkiye'ye bunun 50 milyon dolarını çekebiliyoruz. Birlikte bu 50 milyon doları nasıl 1.5 milyar dolar yapabiliriz bunu tartışalım.
- CARİ açığı beşinci etkileyen sektör ilaç. 5 milyar dolar ithal ediyorsun, 500 bin dolar ihraç ediyorsun. Bunun için 2023'e kadar plan yapalım.
- OECD ülkeleri ilaca GSYH'nin yüzde 1.6'sını ayırıyor. Geldiğimiz nokta yüzde 1'ler seviyesinde. Vatandaşın yüzde 98'i şu anda devlet servisi alıyor. Bu mucizevi bir şey. En azından 1.3'ler civarında bir para ayrılmazsa biz bir sistem kuramayız.
Şirketler artık ilaçları Suudi Arabistan'da lanse ediyor
- BAZI yeni ilaçlar artık Suudi Arabistan'da lanse ediliyor, burada henüz lanse edilmemiş. 2023'te dünyanın 10. ekonomisi olmaya adaysak, o zaman insanlarımızın da yepyeni tedavilere ulaşması da kolay olmalı. Ekonomi yükselirken sağlık ve eğitim de averajda kalmamalı.
- YÖNETMELİKLERE uyulmasını istiyoruz. Örneğin kur, yüzde 15 aştıktan sonra revize edilir deniliyorsa, bunun revize edilmesi lazım. Eğer yüzde 25 olduğu halde revize edilmiyorsa, o zaman zorlanıyorsunuz.
Bir ilacın maliyeti 1.5 milyar dolar
- Peki ilaç şirketleri bundan nasıl etkileniyor?
Öncelikle Yunanistan'ın yüzde 60 altında olmak karlılık açısından etkiliyor. Bir de ilaç fiyatlandırması sadece kar marjı üzerinden hesaplanabilen bir şey değil. Çok büyük yatırım gerektiren bir sektör. Zatürre ya da MS fark etmiyor, bir ilaç ortalama 1.5 milyar dolara mal oluyor. Ve siz günün sonuna kadar bilmiyorsunuz ki bunda bir yan etki çıkabilir ve siz 10 yıllık çalışmayla ortaya çıkan ilacı yani 1.5 milyar doları çöpe atabilirsiniz. Bu büyük bir risk ve böyle çöpe attığımız çok ilaç oluyor. Bunların yanı sıra ilacı lanse ettiniz, umduğunuz ilgiyi bulmayabilir. Patent koruma süreci olan 5 yılda sizin biraz karlı bir fiyata satmanız lazım ki yeni ilaçlara da o parayı yatırmaya devam edelim.
%1 İÇİN %99 RİSKE ATILMAZ
- Firmaların merkezleri bu konuya nasıl bakıyor?
Türkiye ilaç pazarının yüzde 1'i. Siz şu anda Yunanistan'ın yüzde 60 altına bir fiyata sattığımızda bize şunu soruyorlar, dünyanın yüzde 99'unda bu kadar pahalı satıp da niye yüzde 1'inde bu kadar ucuza satıyorsunuz. Türkiye bu kadar yoksul bir ülke midir, diyorlar. Bunu bizim merkezler söylüyor ama esas korku, diğer ülkelerin bunu söylemesi. Emsal teşkil etmesinden endişe ediliyor. Türkiye'nin bugün kişi başı milli geliri 10 bin 450 dolar. Bazı ülkelerin geliri bin dolar civarındaysa, ilaç şirketleri 'çok yoksul bir ülke, sosyal sorumluluk olarak ucuza veriyorum' diyebilir. Ama burada öyle bir durum da yok. Açıklaması yok. Dünya, 'Yüzde 1 için, dünyadaki hiçbir şirket yüzde 99'unu riske atmaz' diyor.
MERKEZLER İZİN VERMİYOR
- Bu, Türkiye'ye yeni ilacın gelmesini etkiliyor mu?
Kesinlikle. Biz yeni geliştirilen birçok ilacı Türkiye'ye getirmekte çok zorluk çekiyoruz. İzin vermiyorlar. Düşünün 1.5-2 milyar dolar yatırmışız, hastalarımıza çok önemli çözümler getirmişiz. Hayatı kolaylaştıran, tedaviyi yükselten ilaçlar geliştirilmiş. Ama onları Türkiye'ye getiremiyoruz.
DİŞ MACUNU OLSA ÇEKERİZ AMA
- Kamuoyunda, bu kadar ucuza satabildiğinize göre zaten kar ediyorsunuz aslında, demek ki daha önce çok pahalıya satıyormuşsunuz diye bir algı var...
Bu algı doğru değil. Yeni olanları satmıyoruz. Eski olanların da durumunu değerlendiriyoruz. Ama ilaç başka ürünlere benzetmiyor. Diş macunu kar etmiyorsa ben bunu satmayayım ya da içeriğini değiştireyim diyebiliyorsunuz ama bir kanser ilacı ya da bir öksürük ilacını bile bir anda satmama kararı alamazsınız. Var olan ürünleri çekmek hakikaten çok önemli bir karar. Bu kararı vermek etik olarak çok zor bir ilaç şirketi için. Ama yenileri getirmez.
ORTALAMA DENETİM 520 GÜN
TÜRKİYE'DE bazı ilaçların piyasaya çıkması, dünyadaki diğer ülkelere göre iki-üç yıla kadar gecikebiliyor. Bunların arasında kanser ve MS ilaçları da bulunuyor. Bunun başlıca sebebi de Hükümet'in uygulamaya koyduğu İyi Üretim Uygulamaları Sertifikası (Good Manufacturing Practices-GMP). Bu denetimlerin uzunluğu AİFD verilerine şöyle yansıyor:
- TOPLAM 712 ürün için 313 üretim yerine dair 1020 denetim işi için sertifika başvurusu yapılmıştır.
- 1020 denetim başvurusundan Aralık 2011 sonu itibarı ile 201 tanesi ancak tamamlandı.
- ORTALAMA denetim 520 gün sürdü.
İşten çıkarmalar sürecek
MAALESEF son 3 yılda 3 bin kişiyi işten çıkarmak zorunda kaldık. Şu anda en çok saha ekiplerimizden, satış tanıtım ekiplerimizden çıkarmalar oluyor. Mecburen. Çünkü bazı ilaçların tanıtımını durdurmak zorunda kalıyoruz. O zaman işler bitmiş oluyor. Bir iki yıl daha işten çıkarmaların devam edeceğini düşünüyorum. Çünkü geçen yılın etkisi şu an hala nötralize edilmiş değil. Bu sene biz bunu çok ağır bir şekilde hissediyoruz. Böyle kör topal yürümeye devam ediyoruz açıkçası. İç kaynaklarımızdan kesintiye gitmek.
Türkan YILMAZER
turkan.yılmazer@aksam.com.tr