Çocuğunuz beş yaşından sonra altını ıslatmaya devam ediyorsa, ortada bir sorun var demektir. Eğer bu problem çözülmezse; çocuk kendisini sevilmeyen, değersiz biri gibi hisseder, içe dönük olabilir, kişiliği oturmaz ve büyüyemez!
Beş yaşından sonra çişini tutamayan çocuklara; 'enürezisi olan çocuk' deniyor ve mutlaka tedavi edilmeleri gerekiyor. Psikolog Dilşad Koloğlugil; çocukların altını ıslatma sorunlarıyla ilgili önemli bilgiler verdi.
Hangi şartlarda çişini tutamayan çocuktan bahsedebiliriz?
Biz buna 'alt ıslatma sorunu olan çocuk' ya da 'enürezis'i olan çocuk' diyoruz. Genelde çocuğun mesane kontrolünü kazanmasını beklediğimiz bir yaşta olmasına rağmen; istem dışı veya bilinçli bir şekilde idrarını kaçırması olarak tanımlanır. Klinik olarak bir çocuğa bu tanının konulabilmesi için; bu durumun haftada en az iki kere ve en az 3 ay boyunca sürmesi gerekir.
YANLIŞ TUVALET EĞİTİMİ
Kaç yaşına kadar alt ıslatma normal kabul edilmelidir?
Çocuklar tuvalet alışkanlığını 2-3 yaş civarında kazanırlar. Gelişimsel olarak da en son geceleri idrar denetimi kazanılır, bu periyod da 3.5-4.5 yaş arasında tamamlanır. 5 yaşını doldurduktan sonra ıslatmaya devam ediyorsa araştırılmalıdır.
Bir çocuk niye gece çişini tutamaz?
Alt ıslatma sorununun en sık görülen şekli; çocuğun idrar kontrolünü doğumdan itibaren hiçbir zaman kazanamadığı durumdur. Buna 'birincil enürezis' denir. Kas kontrolü gelişimindeki gecikmeden kaynaklanan bu durum; özellikle uykusu derin olan çocuklarda sık görülmektedir. Erken ve yetersiz bir tuvalet eğitimi veya bu eğitim sırasında baskıcı bir tutum sergilenmesi, bu rahatsızlığa neden olabilir.
RUH HALİYLE İLGİLİ
Çişini tutmayı öğrendikten sonra tekrar kaçırmaya başlayanlar var mı?
Evet, daha az rastlanılan bir başka enürezis tipi de; tuvalet kontrolünü sağladıktan sonra çocuğun idrarını tekrar kaçırmaya başlamasıdır. Burada bir gerileme söz konusudur. Yani çocuk; kuru kalmayı en az bir yıl boyunca başarabilmiş fakat sonrasında çoğunlukla bir stres nedeniyle ya da organik bir rahatsızlık sonucunda, tekrar altını ıslatmaya başlamıştır. Araştırmalar; bu sorunla, çocuğun ruh dünyası arasında yakın bir ilişkinin olduğunu göstermektedir.
"Kardeşini kıskandı, altını ıslatmaya başladı" derler; doğru mu?
Kıskançlık tekrar altını ıslatmaya başlamakta en önemli sebeplerden biridir. Okula başlama, taşınma, ailede bir kaybın yaşanması ve olumsuz ebeveyn tutumu da tetikleyicidir. Genetik yatkınlık da göz ardı edilmemelidir. Araştırmalar; enürezisli çocukların yüzde 70'inin birinci derecede akrabalarında da bu rahatsızlığın olduğunu göstermektedir.
Böyle bir durumda aile kime başvurulmalıdır?
Önce organik tetkiklerin yapılması için çocuk doktoru ile görüşmeleri gerekmektedir. Fiziksel rahatsızlık yoksa ruh hekimi ile temasa geçilmelidir.
KURU KALKTIĞINDA ONA ÖDÜL VERİN!
Anne-babaların enürezis hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir. Çocuklarını belirli saatlerde yani mesane dolduğunda idrar yapmaya alıştırabilirler. Yatmadan önce sıvı tüketiminin azaltılması da diğer önemli nokta.
UYANIK OLMASI ÇOK ÖNEMLİ
Bu çocukların; çoğunlukla uykusu ağır olduğu için, geceleri mesanelerinin dolduğuna dair uyarıyı hissedemezler. Dolayısıyla tedavide en sık kullanılan davranışçı terapi yöntemi; gece çocuğun uyandırılarak tuvaletinin yaptırılmasıdır. Ama çocuğun tuvaletini yaptığının farkında olması gerekmektedir. Böylelikle çocuk uyanık olma haliyle, çiş yapma durumunu eşleştirecektir ve uykusunda çiş yapmayacağını bilecektir. Çocuğu yürüyerek tuvalete götürmek ve götürürken onunla konuşmak uyanmasına yardımcı olur.
Çocukla beraber haftalık bir çizelge hazırlanabilir ve kuru kalktığı her sabah için ödül verebilirsiniz.
SİNİRLENMEK VE AYIPLAMAK ONU İNCİTİR!
Altını ıslatan çocuğun psikolojisi nasıldır?
Çocuk, kendisini ailesi ve arkadaşları tarafından sevilmeyen, değersiz biri gibi algılar. Dolayısıyla enürezisli çocuklar; içe kapanık, çekingen ya da aşırı hareketli ve saldırgan olabilirler. Yetişkinliğe geçişte, sağlıklı bir kişilik oluşturmakta zorluk çeker, büyüyemezler. Alt ıslatma sorununda; aileler, farkında olmadan yanlış bir tutum sergileyebilmektedir. Bu da çocuğun iç dünyasında sorunlar doğurabilmektedir.
UTANDIRMAYIN
Anne-baba ne yapmalı?
Çocukların bu zorlu süreci incinme yaşamadan geçirebilmeleri için anlayışlı ve sabırlı olmaları gerekir. "Bıktım senden", "Ben senin pisliğini temizlemek zorunda mıyım!" şeklindeki sert ve onu utandıran yaklaşımlar; çocukta utanç, kaygı ve hayal kırıklığı gibi baş etmesi zor duygular uyandırabilir. Ayrıca kendine güven hissinin gelişmesini de engelleyebilir.
5 YAŞINDAN SONRA GECE ALTINI BAĞLAMAYIN!
Çocuğun altını bağlamak doğru mu?
Her zaman çocuğa verilmesi gereken mesaj, "Artık büyüyorsun ve ben senin kuru kalmayı başarabileceğine inanıyorum" yaklaşımında olmalıdır. 5 yaşından büyük bir çocuğun gece altını bağlamak ona "Sen hâlâ büyümedin, bebeksin" mesajını verecektir.
Tedavide ilaç kullanmak çocuğa zarar verir mi?
Enürezis tedavisinde ilaç kullanımı uzman kişilerce takip edildiği sürece sorun yaratmaz ve davranışçı terapi yöntemi dediğimiz tedaviye destek olmaktadır.
ERKEKLERDE FAZLA
Hastalık, çocukluktan sonra da devam edebilir mi?
Yaş ilerledikçe, bu sıklık azalır. Bu rahatsızlık erkek çocuklarında, kızlara oranla iki kat daha fazla görülmektedir. Başvurular incelendiğinde; ailelerin çocuklarını 8-10 yaşına geldiklerinde, altını ıslatma şikayetiyle doktora götürdüğünü gösteriyor. Bunun nedeni de "Okula başlayınca geçer" inanışıdır. Ama bu düşünce kesinlikle yanlıştır.
ESRA TÜZÜN