Organ bağışı konusunda umut verici gelişmeler yaşansa da, nakildeki bağış oranımızın yüzde 24 olduğuna değinen International Hospital Organ Nakli Bölüm Başkanı ve Acıbadem Üniversitesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alihan Gürkan, “Canlı vericiden yapılan 11 bin 239 böbrek nakli vakasına karşılık, kadavradan yapılan böbrek nakli 3 bin 290’larda kalmış. Arada yaklaşık 3,5 kat fark var, canlıdan daha fazla böbrek nakli yapıyoruz. Oysa kadavradan nakli her zaman canlı vericiden nakle tercih ediyoruz. Bu alandaki bilincin artırılması için daha çok çalışmamız lazım” diyor.
Organ bağışının artırılmasında sadece belirli haftalarda değil yılın tamamında bilgilendirme çalışmalarının ısrarla ve sabırla sürdürülmesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Alihan Gürkan, organ nakli konusunda sık sorulan soruları yanıtlıyor:
Organ naklinin olmazsa olmaz koşulları nelerdir?
Organ naklinin olmazsa olmazı sağlıklı bir organ, sağlıklı vericidir. Ancak organ nakli ekiplerince aksi söylenmediği sürece herkes alıcı ve verici adayı olabilir. Normal şartlarda ameliyat edilebilecek her hastaya nakil yapılabilir.
Kimlere nakil yapılamaz?
HIV pozif kişilere, aktif enfeksiyonu olan hastalara nakil yapılamaz. Bunun dışında ileri dereceli psikolojik bozuklukları (psikoz, demans, vs.) olanlara, kanser tedavisi devam edenlere yapılması uygun değildir. Ancak unutulmaması gereken en önemli nokta her organı bekleyen uygun bir alıcı vardır.
Ülkemizde organ nakli yapılabilen toplam kaç merkez var? Organ nakliyle uğraşan cerrah sayısı ne kadar?
Ülkemizde; 62 Böbrek Nakli Merkezi, 40 Karaciğer Nakli Merkezi, 13 Kalp Nakli Merkezi, 3 Akciğer Nakli Merkezi, 5 Pankreas Nakli Merkezi, 4 İnce Barsak Nakli Merkezi, 5 Kompozit Doku Nakli Merkezi, 21 Kornea Nakli Merkezi bulunuyor.
Cerrah sayısını tahmin etmek ise zor. Çünkü doğrudan ve dolaylı uğraşanlar ayrı ayrı olduğundan sağlıklı bir sayı vermek mümkün olmayabilir.
Günümüz koşullarında en çok hangi organların nakli yapılıyor?
Ülkemizde yapılan organ nakillerindeki sayıları 2011 yılı sonuna itibariyle verebiliriz. Tüm nakillerin içinde 14 bin 559 ile böbrek nakli başı çekiyor. Ancak böbrek naklinde canlı vericili nakiller çoğunlukta. Canlıdan nakil sayısı 11 bin 239 iken kadavradan nakil sayısı yalnızca 3 bin 290. Yaklaşık her dört böbrek naklinden birinin canlı vericiden olduğunun altını çizmek istiyorum.
Karaciğer nakillerinde yine 2011 sonu itibariyle toplam 4 bin 489 nakil yapılmış. Bu toplam sonuç içinde canlıdan nakil sayısı 2 bin 831, kadavradan olanı ise bin 658.
Diğer nakillere gelirsek; kalp 502, pankreas 158, Akciğer 19, Kalp ve Akciğer 4, ince barsak ise 14.
Uygun böbrek mi bulmak daha zor karaciğer mi?
Her ikisi de zor. Çünkü ülkemizde canlı veya beyin ölümü olmuş yakınlarının organlarını bağışlayanların sayısı az.
Canlıdan nakilde alıcıdan böbreği çıkarmak ve vericiye takmak ne kadar sürüyor?
Verici operasyonu yaklaşık 2 saat, alıcı operasyonu yaklaşık 2,5 saat sürüyor.
Cerrahi teknik anlamında böbrek takmak mı daha zor karaciğer nakletmek mi?
Karaciğer nakli teknik olarak daha zor bir operasyondur.
Organ bağışı sayısının yeterli olmadığı yıllardır biliniyor. Bu sayının artması için neler yapılabilir?
- Ülkemizde son yıllarda beyin ölümü tespit sayıları artmış ve 2011 sonu itibarı ile bin 300 civarında beyin ölümü tespit edilmiştir. Bu gelişme olumlu olsa da yeterli beyin ölümü tespiti yapamadığımızı söyleyebiliriz.
- Ayrıca halkın organ nakli konusunda bilgilendirilmesi ve günümüzde yüzde 24 olan organ bağış oranının artırılmasına çalışılmalıdır.
- Yazılı ve görsel basında konunun sıcak tutulmasına yönelik çalışmalar yapılması çok önemlidir.
- Bu eğitim okulda başlamalı, hayatın her safhasında devam ettirilmelidir.
Anne ve babalarından böbrek, karaciğer nakli yapılan çocuklar hep merak ediliyor. Minicik bedenlerinde kocaman organları taşımak zorunda kalıyorlar. Bu çocukların büyüme ve gelişmelerinde sorunlar yaşanıyor mu? Takılan böbrek hep büyük mü kalıyor, boyutu değişiyor mu?
Aksine organ nakli olmayan çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği daha fazla yaşanıyor. Takılan böbrek zaten erişkinden alındığından daha fazla büyümüyor, ama çocuklar büyüdüğünden bu organların varlığı çocuğun sağlığı açısından sorun yaratmıyor. Biz hastalarımızın diyalize girmeden nakil olabilme şansına kavuşabilmesini istiyoruz. Ancak bu her zaman mümkün olamıyor. Bize göre böbrek nakli, böbrek yetmezliğinin tedavisindeki en kaliteli çözümdür.