Burnumuz tıkandığında birçoğumuzun ilk tepkisi, bir burun spreyi edinip açılmasını sağlamak olur. Burun spreyi bağımlılığına karşı bizleri uyaran KadıköyŞifa Sağlık Grubu Ataşehir Hastanesi Kulak Burun Boğaz Uzmanı Op. Dr.Engin Aktaş "Pratikte tıkanıklılığa karşı iyi bir çözüm gibi görünen sprey kullanımının asıl sorunu çözmemekle kalmayıp, burnumuzda kalıcı hasar oluşturma riski de taşıdığını" belirtiyor.
Burun, sadece havayı akciğerlere ileten düz bir boru değildir. Burun içindeki dokularımız mukoza denilen bir iç deri ile kaplıdır. Burun yan duvarlarında ise Konka adı verilen burun etlerimiz mevcuttur. Burun mukozasında, sıvı üreten bezler ve bunların akımını sağlayan ufak tüysü hücreler yer alır. Burun mukozası ve burun konkalarımız mükemmel bir uyum içinde, burundan aldığımız havanın nemlendirilmesinde, ısıtılmasında ve süzülüp temizlenmesinde önemli bir rol oynarlar. Burun, böylece boğazımız ve akciğerlerimiz için daha sağlıklı olan bir hava üretip, onların işlevlerini daha iyi yapmalarına yardımcı olur ve vücut oksijenlenmemize önemli katkılar sağlar. Tıkalı bir burun tüm bu işlevlerden kısmi olarak yoksun bir vücut anlamına gelir.
Burnumuz tıkandığında birçoğumuzun ilk tepkisi, bir burun spreyi edinip burnumuzun açılamasını sağlamak olur. Pratikte bazen bu iyi çözüm olabilir ama burun tıkanıklığına neden olan hastalıkların tümünün burun spreyleriyle tedavi edilemeyeceği gerçeğini unutmak bazen durumu daha kötüleştirmekle kalmaz, burnumuzda kalıcı hasar oluşma riski de taşır. Çok sıklıkla hekime danışmadan kullanılan Xylometazolin veya Oxymetazolin içeren spreyler bu riski taşırlar.
Burun mukozası ve konkalar kan akımı oldukça yüksek yapılardır. Burun dokularının yaygın olarak şişmesi genellikle bakteriyel veya viral bir infeksiyon, herhangi bir alerjik reaksiyon veya travma sonucu oluşur. Xylometazolin veya Oxymetazolin içeren spreyler buruna kan götüren ufak damarların çevresindeki kas dokusunun kasılmasını sağlayarak, burun kanlanmasını azaltır ve dokulardaki şişmeyi gidererek, burnumuzun açılmasını sağlar. Ancak bu geçici bir çözümdür, yaklaşık 6 saat sonra bu kaslar gevşeyerek burun mukozası ve konkalar daha fazla şişerek burun tıkanıklığı artar. Biz hekimler gerekli durumlarda bu spreylere reçetelerimizde yer veririz, ancak 5 günlük kullanımdan sonra burun damarlarının çevresindeki kasların gevşemesi nedeniyle, burun mukozası ve konkalarda sürekli şişme riski oldukça artar. Bu spreyler bağımlılık yapabilirler ve uzun süre kullanımları burun içinde geri dönülemez hasarlara neden olur.
Kortizon (steroid) içeren burun spreyleri Allerjik burun hastalığı ve konka denilen burun etlerinde büyüme olan kişilerde uzun süreli güvenle kullanılabilir. Bu spreylerin sistemik dolaşıma karışarak yan etki yapma olasılıkları oldukça düşüktür ancak uzun kullanımlarda bazen burun mukozasında tahriş oluşturarak burun kanamalarına neden olabilirler.
Serum damlaları fizyolojik veya tuzlu su içeren burun sprey ve her yaşta güvenle kullanılabilir. Bu spreyler hem burun içinde mekanik bir temizlik sağlar hem de dekonjestan özellikleri nedeniyle mukozal şişlikleri azaltarak rahatlama sağlarlar.
Burun tıkanıklığının bir nedeni de kirli hava, sigara dumanı, kimyasal maddeler, klima gibi çevresel etkenlerin burun mukozasını kurutmalarıdır. Dekspantenol içeren burun damla ve spreylerinin kullanılması, burun mukozasındaki hasarın onarılmasında oldukça işe yarar. Bu spreylerin belirgin bir yan etki veya süre kısıtlamaları yoktur.
Burun spreyleri burun tıkanıklığının açılmasında etkili çözümlerdir ve Kulak Burun Boğaz Hekimlerinin reçetelerinde sıkça yer bulurlar. Fakat burun tıkanıklığının nedeni bilinmeden, yani bir Uzman Hekim tarafından tanı konulmadan tedaviye yönelmek, bazen geri dönüşü olmayan hasarlar oluşmasına neden olabilir.