ASTIM SPORA ENGEL DEĞİL
Sağlıklı yaşamın en önemli koşullarından biri olan düzenli egzersizler astım ataklarını tetikleyebiliyor. Ancak astımın kontrol altına alınması ve düzenli takiplerle birlikte egzersiz yapılması, hastaların yaşam kalitesine olumlu yönde etki ediyor. Memorial Ankara Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Metin Özkan, astım hastalarının sağlıklı kalması için dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında bilgi verdi.
Astım doğru tanı ve tedavi yöntemleri ile birlikte kontrol altında değilse en küçük bir eforla bile ciddi nefes darlığı problemleri ortaya çıkabilir. Hatta bazı astımlı olgularda yakınmalar sadece eforla görülür. Egzersiz sırasında ve sonrasında öksürük, göğüste sıkışma ve ağrı, nefes alıp verirken göğüsten ıslık sesi gibi sesler ile hırıltı duyulması, nefes darlığı, nefes nefese kalıp karşısındakilerle konuşamama ve nefesinin yetmemesi gibi yakınmalar hissedilebilir. Ancak uzman kontrolünde yapılan uygun egzersizler hastalığın olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktadır.
Spor yapılan mekan ve ortam çok önemli
Bu şikayetler genellikle egzersizden 10-15 dakika sonra kendini gösterir; ancak ağır egzersizlerde de hemen görülebilir. Bazen saatler sonra şikayetler tekrarlayabilir. Bu durum yapılan sporun süresi, ağırlığı ve yapıldığı yere göre değişir. Örneğin hava kirliliğinin yoğun olduğu bir yerde ve saatte açık havada futbol oynandığı takdirde, uzun süre tempolu yüzüldüğünde, uzun mesafeli koşu yapıldığında yakınmalar daha yoğun ve uzun süreli olacaktır. Spor yapılan mekan ve ortam astım hastaları açısından çok önemli belirleyici faktörlerdendir. Dış ortamın ısı ve nem oranları, hava kirliliğinin derecesi, polen varlığı veya örneğin havuzlardaki kimyasal madde kokuları astım ataklarını tetikleyebilir.
Astım hastalarının egzersiz yapmak için alması gereken önlemler
• Egzersiz sırasında astımı tetikleyen faktörleri belirlenmeli,
• Egzersizden önce astım ilacı alınmalı,
• Egzersizden önce ısınma hareketleri yapılmalı,
• Egzersizden sonra soğuma egzersizleri yapılmalıdır.
• Astımı tetikleyen faktör soğuk hava ise ağız ve burun bir maske ile kapatılabilir ve mümkünse burundan nefes alınması gerekir.
• Polen ve küf yoğun olduğu saatlerin öğrenilip o saatlerde spor yapılmamalıdır. Hava kirliliği genellikle gün ortasında veya öğleden sonra daha fazla olur. Yazın ozon kışın ise karbon monoksit riskli olabilir. Bu maddelerin oranının yüksek olduğu saatlerde spor yapmaktan kaçınmakta yarar vardır.
Egzersiz öncesi kullanılan ilaçlar
1- Bronkodilatörler
Hava yollarının etrafını saran kasları gevşetip daralmış olan hava yollarını genişleterek hastanın rahat nefes alıp vermesini sağlayan ilaçlardır. Bunlar hastalığı tedavi etmez ancak hastanın rahat nefes almasını sağlar. İçlerinde de 15-30 dakikada kişiyi rahatlatan kısa etkililer (salbutamol, albuterol vs) ve 12 saat boyunca etkisi devam eden uzun etkililer (salmeterol, formoterol) vardır. Egzersiz öncesinde kısa etkili olan alınacaksa (genellikle önerilen budur) egzersizden 15-30 dakika önce alınır. (Egzersiz sırasında ve egzersizden sonra da alınabilir) Uzun etkili olan tercih edilecekse de egzersizden 1 saat önce alınmalıdır. Ancak uzun etkili bronkodilatörler hızlı cevap alınması gereken acil durumlarda kullanılmamalıdır. Bunlar genellikle tedavi için kullanılan antiinflamatuarlarla kullanılmalıdır.
2- Antiiflamatuar ilaçlar
Bu ilaçlar hava yollarındaki şişmeyi önleyerek ve ortadan kaldırarak tedavi eden ilaçlardır ve bu grubun en önemli ilacı kortikosteroidlerdir. Daha az etkili olan steroid olmayan ve hap şeklinde kullanılan ilaçlar da bu amaçla kullanılır. Bu gruptaki ilaçlar hemen etki göstermez ancak düzenli kullanımla yarar gösterir.
Astım nedeni ile hareketsiz kalmak, kilo alımına ve şikayetlerin artmasına yol açıyor
Egzersiz öncesinde 5-10 dakika hafif yürüyüşle başlayıp tempoyu artırarak yapılan ısınma ve egzersiz sonrasında aynı işlemin soğuma egzersizleri şeklinde yapılması astım belirtilerini önleyecektir. Egzersiz sırasında astım şikayetleri ortaya çıkarsa kişi tempoyu azaltıp egzersiz öncesinde almış olsa dahi hızlı etki gösteren nefes yoluyla aldığı ilacı tekrar alabilir. Yakınmalar artıyor ve gerilemiyorsa doktor ile görüşülmelidir. Astım nedeni ile egzersiz yapmamak, hareketsiz bir yaşam sürmek hastaya yarardan çok zarar verecektir. Kilo alınması efor kapasitesini daha da azaltarak ve göğsün genişlemesini önleyerek solunumu zorlaştıracaktır. Bu nedenle düzenli ve kontrollü egzersiz astıma zararlı değil yararlıdır.