Herkes merakla aşıların kullanılmaya başlanmasını bekliyor. Ancak, hükümetlerin tartıştığı başka bir konu daha var. Aşılarda öncelik kimlere verilecek? Hangi gruplar daha riskli?
Dünyayı etkisi altına alan corona virüs salgınında, araştırmacılardan aşıyla ilgili haberler gelmeye devam ediyor.
Pfizer/BioNTech aşısının yüzde 95, Moderna yüzde 94,5, AstraZeneca/Oxford ise ortalama olarak yüzde 70 oranında koruma sağladığını açıkladı. Aşıların ne zaman kullanılmaya başlanacağı merak ediliyor. Peki, aşılar kullanılmaya başladığında öncelik kimlerin olacak?
Aşı talebinin, arzdan fazla olacağı öngörüldüğü için ilk aylarda aşının sadece belirli bir kesime yapılması bekleniyor.
Dünyanın dört bir yanındaki sağlık bakanlıkları, kendi ülkelerinde aşı dağıtımına öncelik verecekleri listeleri oluşturmaya başladı.
KİM DAHA SAVUNMASIZ?
Fransa'da, virüsle ilgili bilimsel danışma organları, hem yaşları hem de mesleği gereği daha savunmasız durumda olan insanları aşı için yüksek öncelikli olarak belirledi.
Ancak, aşı dozları sınırlıyken hangi kesimin daha savunmasız olduğuna nasıl karar verilecek?
Örneğin, Paris'te tüm gün yolcularıyla kapalı bir alanı paylaşan 26 yaşındaki taksi şoförü ile Provence'teki villasından evden çalışan 69 yaşındaki yatırımcı arasında seçim yapmak zorunda kalınabilir.
ABD'de aşı onayından sonra Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin kararıyla, aşıda kimlerin öncelikli olacağının netleşmesi bekleniyor. Ulusal Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademileri, ırksal eşitsizlikleri ele almayı "ahlaki bir zorunluluk" olarak nitelendirdi.
Bazı ülkeler ayrıca virüsü yaymak için büyük potansiyele sahip grupları hedeflemek istiyor. Örneğin hapishaneler, dünya çapında enfeksiyon riskinin en yüksek olduğu noktalardan biri.
JAPONYA'DA YAŞLILAR ÖNCELİKLİ
Sağlık çalışanlarında bile kimlerin öncelikli olacağı tartışma oluşturuyor. Britanya'nın Ulusal Sağlık Servisinde 1.4 milyon kişi çalışıyor. Ancak hepsi corona virüs hastalarıyla temasta bulunmuyor.
Birçok görevli, Covid-19'dan ölüm riski en yüksek olan ileri yaştakilerin öncelikli olması gerektiğini düşünüyor. Sağlık Bakanlığı'nın bu ay yaptığı açıklamaya göre Japonya, tıbbi riskler doğrultusunda aşıların en ön sıradaki yaşlılara dağıtılmasını hedefliyor.
Avrupa'da da sağlık görevlileri, virüsten en çok etkilenen Belçika, İngiltere, İspanya'da bakım evleri sakinleri ve bakıcıları erken aşılamaya yönelecek gibi görünüyor.
East Anglia Üniversitesi'nden Prof. Paul Hunter, "Sağlık çalışanlarını ve bakım evi sakinlerini açıkça korumak istiyorsunuz. Son derece savunmasızlar. Peki ya temel işçiler? Bu çok daha büyük bir grup. Bu kararları vermek zorunda olmadığım için mutluyum ama birisinin vermesi gerekiyor" dedi.
Uzmanlar, kararların şeffaf olması ve yalnızca yetkililer veya politikacılar değil toplum tarafından kabul edilen kriterlere dayanması gerektiğini söylüyorlar.
Hükütmetlerin neden bir grubu diğerine tercih ettiğini anlamak vatandaşların sabırla sıralarını beklemelerini sağlamak açısından çok önemli.
Almanya'nın aşı komisyonu yıl sonundan önce kimin aşıya erken erişim hakkı verileceği konusunda araştırmaya dayalı bir sıralama sunacağını açıkladı.
Alman komisyonu, "Kanıta dayalı nedenlerle, öncelik sıralamalarının neden belirli gruplara verildiğini şeffaf hale getireceğiz" dedi.
Japonya, 2021'in ortasına kadar tüm nüfusa aşı sunma sözü verdi. Bu şekilde Olimpiyatların yapılacağı tarihe kadar aşılamanın tamamlanması düşünülüyor. Japonya bu planını gerçekleştirmek için çeşitli potansiyel aşı üreticilerine tedarik için ön sipariş verdi.
Oxford Üniversitesi'nden Philip Clarke, öncelik listelerinin aciliyetinin, aşıların yaygın olarak bulunmasının ne kadar süreceğine bağlı olduğunu söyledi.
Aşılar onaylanmadan ön sipariş vermeyi göze alamayan daha küçük ve daha yoksul ülkeler için hiyerarşi daha da kritik olacak.
Clarke, bireyler ve ekonomiler için kelimenin tam anlamıyla bir ölüm kalım meselesi olabileceğinden, bu konunun çoğu toplumda henüz daha geniş bir kamusal tartışma olmamasına şaşırdığını belirtti.
Almanya'nın aşı komisyonu, özellikle toplumdaki önemli işlevleri yerine getiren ve kolayca yeri doldurulamayan kişilere aşı yapılması gerektiğini söyledi.
Almanya bu çalışanların halk salığı görevlilieri, polisler, itfaiyeciler ve öğretmenler olduğunu öne sürüyor.
Endonezya'da hükümet, ekonomiyi ayakta tutmak için genç işçileri korumanın daha önemli olduğunu vurguluyor.
SİYASİ LİDERLERE ÖNCELİK VERİLMELİ Mİ?
Peki ya siyasi liderler? Meclis ve Senato üyeleri veya Alman Federal Meclisi, İngiliz Parlamentosu ve Çin'deki Ulusal Halk Kongresi üyeleri yaş ve sağlık hususları dışında öncelikli erişime sahip olmalı mı?
Dünya Sağlık Örgütü, hükümet liderleri için erken erişimin mantıklı olduğunu daha önce belirtmişti.
Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kızının aşı olduğu Rusya'da Sputnik V aşısından binlerce doz uygulandı.
Covid-19 servislerindeki sağlık çalışanları ilk aşı olanlar arasındaydı. Rusya'nın aşısını geliştiren Gamaleya Ulusal Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Merkezi direktörü Alexander Gintsburg'a göre sağlık çalışanlarının 45 binden fazlasına aşı yapıldı.
ÇİN ÖNCELİĞİ YURTDIŞINA GİDECEKLERE VERECEK
Çin'de ise yetkililer, ticarette önemli olan kargo gemilerinin yüklenmesi ve boşaltılması konusunda hayati bir hizmet sunan liman işçilerini de bu öncelikli listeye dahil etmek istiyor.
Çin'de, ana risk dışarıdan gelen vakalar olduğu için ilk olarak kimin aşılanacağının hesaplanması diğer ülkelerden farklı değerlendiriliyor.
Çin, yeni bir vaka kümesi ortaya çıktığında bir şehirdeki her sakini test etmek gibi kapsamlı önlemlerle virüsün ülke içinde yayılmasını büyük ölçüde bastırdı.
Çin, acil kullanım aşıları için öncelik verilen gruplar arasına denizaşırı seyahat planları olan vatandaşları koydu.
Vatandaşlarının virüsü eve getirmesini engellemenin yanı sıra, pandeminin Çin'deki kökenleri nedeniyle birçok yerde Çin karşıtı duyarlılığın yüksek olduğu bir zamanda, Çin vatandaşlarının denizaşırı virüs taşıyıcısı olma riskini de azaltmak istediler.
Çin Ulusal Sağlık Komisyonu'nda yetkili olan Zheng Zhongwei, geçen ay genel nüfusun aşı erişimi için üç kademede sınıflandırıldığını söyledi: Yüksek riskli çalışma ortamlarında olanlar, savunmasız gruplar ve genel halk. Savunmasız gruplar arasında Çin'deki çocuklar da var.