Kimilerinin eline geçen ücret tutarı artarken kimilerinin de üzerindeki mali yük artmaktadır. Dolayısıyla asgari ücret artışı birçok kesimi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bir özellik arz etmektedir. Bu yazımızda asgari ücret tespitinin niçin bu kadar çetin geçtiğini ve muhtemel asgari ücret tutarını açıklamaya çalışacağız.
Asgari ücret nasıl belirleniyor?
Asgari ücret Asgari Ücret Yönetmeliği'nde yer alan esas ve usullere göre devlet, işçi ve işveren temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmektedir. Bu Yönetmeliğe göre asgari ücret; İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti ifade etmektedir.
Yine bu yönetmeliğe göre; asgari ücretin belirlenmesinde, ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurulmaktadır.
Asgari ücret memur maaşlarını doğrudan etkiler mi?
Bütün çalışanlar ve özelde de memurlar için uygulanacak asgari geçim indirimi, asgari ücrete göre belirlendiği için memur maaşları asgari ücretten doğrudan etkilenmektedir. Asgari geçim indirimi belirlenen asgari ücretin % 50'sinin % 15'i ila asgari ücretin % 85'inin % 15'i arasında belirlenmektedir. İşçi veya memurun eşinin çalışması veya çocuklarının sayısı bu oranın belirlenmesinde etkili olmaktadır.
Boşanmış ancak çocukların velayeti kendisinde olan memur da belirlenen asgari geçim indiriminden faydalanabilecektir. Bu nedenle asgari ücretin brüt tutarı aynı olmakla birlikte ele geçen net tutarı kişiden kişiye değişmektedir.
Asgari ücret artışı kadroya geçirilen taşeron işçi ücretini arttırır mı?
375 sayılı KHK gereğince taşeron işçi iken kadroya geçirilen işçilere Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve 30.06.2020 tarihine kadar uygulanacak karara göre; İşçilerin 01.01.2020 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak ücretlerine aynı tarihten itibaren % 4 (yüzde dört) oranında zam yapılacaktır.
Bu karara göre, % 4 oranı asgari ücrete ilave edileceğinden asgari ücret artışı 375 sayılı KHK ile kadroya geçirilen işçiler için oldukça önemlidir.
Asgari ücret artışı evde bakım ücretini arttırır mı?
Bakıma muhtaç engelli ve bakıma muhtaç engelliye evde bakım hizmeti veren kişilere Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından ödenmekte olan evde bakım ücretleri maaş katsayısına göre belirlendiği için asgari ücret artışı evde bakım ücretini etkilemez. Ancak, asgari ücret evde bakım parası alacakların belirlenmesinde etkili olmaktadır. 1 Ocak sonrası hane halkının kişi başına düşen gelirinin (Bakanlık Asgari Geçim İndirimini çıkararak net asgari ücreti belirlemektedir) altında olması yeterli olacaktır. Kişi başına gelirinden dolayı başvurusu reddedilenler asgari ücret artışı sonrasında yeniden başvurabilirler.
Asgari ücret sigortalıların borçlanma tutarını etkiler mi?
Yine sigortalıların borçlanma tutarları da asgari ücretle doğrudan ilgilidir. Bu nedenle borçlanma yapacak sigortalıların ödeyecekleri borçlanma tutarları da artmaktadır. Ayrıca, isteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri sigorta prim tutarlarından tutun da yurt içi ve yurt dışı borçlanma tutarlarına kadar birçok ödeme asgari ücrete bağlıdır. Yine Bağ-Kur'luların ödeyecekleri prim tutarları ile SGK tarafından kesilen idari para cezalarının tutarı da asgari ücret tutarına göre belirlenmektedir.
Asgari ücret ne kadar yüksek olursa ödenecek prim tutarları ile ödenecek idari cezalar da o kadar yüksek olabilmektedir. Bu nedenle asgari ücret artışları, başta prim gelirleri artacağı için Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ile ücretleri artacağı için asgari ücretle çalışanları ziyadesiyle mutlu etmektedir.
Asgari ücret milyonlarca GSS'linin ödeyeceği tutarı arttırır mı?
Genel sağlık sigortası kapsamında olanların ödeyecekleri GSS primleri de asgari ücrete göre belirlendiğinden asgari ücret artışı, ödenecek GSS primlerini de arttırmaktadır. Bu ödeme ise milyonlarca GSS'linin ödeyeceği prim yükünü arttırmaktadır. Yeni asgari ücrete göre GSS'li olanlar asgari ücretin % 3 ü oranında GSS primi ödemek zorundadırlar. Dolayısıyla asgari ücret arttıkça milyonlarca kişinin ödeyeceği GSS primi de artmaktadır.
Asgari ücret işsizlik sigortası ve sigorta primine esas kazanç tavanını arttırır mı?
İşsizlik ödeneği tutarı, onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir. Alt limit ise brüt asgari ücretin yüzde 40'ıdır. Dolayısıyla asgari ücret artışı işsizlik ödeneğinin hem tabanını hem de tavanını arttırmaktadır. Yine asgari ücret artışı sigorta primine esas kazanç tavanını da arttırmaktadır. Buna göre hem SSK hem de Bağ-Kur'luların sigorta primine esas kazanç tavanları asgari ücretin 7,5 katı kadar olacaktır.
Asgari ücret artışı, ödenen rapor parasını arttırır mı?
Sigortalılara (memurlar hariç) yapılan geçici iş göremezlik ödeneği; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde, sigortalı adına SGK'ya bildirilmiş olan prime esas kazançlarının, bu süredeki gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama günlük kazanç esas alınarak hesaplanır. Dolayısıyla asgari ücret artışı SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğini tutarını arttıracaktır.
Yeraltı maden işçilerine ödenecek ücret ne kadar olacak?
Asgari ücret artışından en fazla yararlanacak kesimlerin başında yer altı maden işçileri geliyor. Soma faciasından sonra 3213 sayılı Maden Kanununda yapılan düzenlemeyle taban ücretleri asgari ücretin iki katına çıkarılmıştır. Asgari geçim indirimiyle bu rakam daha da artacaktır.
2020 yılı için asgari ücret tutarı en az ne kadar olacak?
Son dönemdeki ekonomik şartlar asgari ücret pazarlığını çetin hale getiriyor. Asgari ücret artışının işverenler üzerine getirdiği yük işi daha da zorlaştırıyor. İşverenlere sağlanan asgari ücret desteğinin 2020 yılında olup olmayacağını şuan bilmiyoruz. Bu destek 2020 yılında verilmezse işverenler oldukça ciddi sıkıntılara girebilirler. Bu çerçevede, 2019 yılında 12 aylık üretici fiyatları endeksi % 22,58 olarak gerçekleştiği dikkate alındığında 2020 yılında yeniden değerleme oranının yüzde 22,58 olarak tespit edileceği öngörülmektedir.
Buna göre asgari ücretin en az yeniden değerleme oranında arttırılacağını ve 2020 yılı asgari ücretin de brüt 3.136 TL'nin altında olmayacağını düşünüyoruz. Nitekim, asgari ücretin 2019 yılında yeniden değerleme oranından daha fazla arttığını da ifade etmek isteriz. Bu nedenle belirttiğimiz rakamın üzerinde olması ise kaçınılmaz gibi görünüyor.
Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı asgari ücret artışları sonrasında prime esas kazançların alt ve üst sınırları ile bazı işlemlere esas tutarlarla ilgili olarak genelge çıkarttığı zaman asgari ücret artışlarının nasıl bir mali yük getirdiği daha net görülecektir. Asgari ücretlerdeki artışların kimilerini sevindirirken kimilerini de üzebildiğini ifade edebiliriz.
Ahmet Ünlü