AKILCI İLAÇ KULLANIMI

(İlaçla tedavide; hastaya en uygun ilacın, en etkin şekilde ve en düşük maliyetle sağlanması)

Son yarım yüzyılda eskiden tedavisi mümkün olmayan çok sayıda hastalığa etkili, eskiden var olan ilaçtan daha etkili ve daha güvenilir olanların ve var olan ilaçların eşdeğerlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte ilaç kullanımında akılcı bir yol izlenmesi önem kazanmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasına göre akılcı ilaç kullanımı; “kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmeleri” dir. İlacın akılcı kullanımında temel yaklaşım; ilacın gerektiği zaman, gereken nitelikte, gerektiği kadar ve gerektiği biçimde kullanılmasıdır. Akılcı ilaç kullanımında sorumlu taraflar doktorlar, eczacılar, toplum ve sağlık sistemidir.

Ülkemizdeki ilaç kullanımındaki sorunlar kısaca;

-          Gereksiz ve yanlış ilaç yazımı

-          Hastaya yönelik yetersiz bilgilendirme

-          Akılcı ilaç kullanımı eğitiminin eczacılar ve doktorlar için yetersiz olması

-          Standart tedavilerde kaynak kitap olan Formüler’deki tedavilerin pratikte bir zorunluluğunun olmayışı

-          İlaç firmalarınca doktorlara verilen teşviklerin devletin akılcı ilaç kullanımı için verdiği teşviklerden daha çok olması

Akılcı ilaç kullanımı basamakları

-          Doğru teşhis

-          Doğru tedavi

-          Doğru bilgilendirme ve hastanın tedaviye uyumunun(hasta uyuncunun) sağlanması

Doğru teşhis; doktorun hastayı her olasılık için değerlendirmesi, gerekli testlerin yapılması sonucu oluşur.

Doğru tedavi; öncelikle ilaçsız tedavinin(diyet, egzersiz, bitkisel tedavi vs.) uygun olup olmadığına bakılır. Uygun değil ise hastaya en uygun ilacın, hastalığa en etkin dozunun, en uygun sürede, uygun zamanlarda alınmasının sağlanmasıyla gerçekleşir.

Hasta uyuncunun sağlanması için hastanın doğru şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu bilgilendirme her ne kadar doktorlar tarafından da yapılsa hastanın gördüğü son sağlık personeli ve asıl ilaç uzmanı olan eczacı tarafından da mutlaka bilgilendirme yapılmalıdır.

Hastanın bilgilendirilmesinde hastaya aşağıdaki soruların cevapları mutlaka verilmelidir.

1) İlacın etkileri

         -İlaç neden gereklidir

         -İyileşme nasıl anlaşılır?

         -İlacın etkisi ne zaman başlayacak?

         -İlaç alınmazsa ya da düzensiz alınırsa ne olması beklenir?

2) Yan etkileri

         -Nelerdir, nasıl fark edilir?

         -Yan etkiler ne kadar sürer?

         -Ne kadar ciddidir, nasıl tedavi edilir?

3) Talimatlar

         -İlaç nasıl ve ne zaman alınmalıdır?

         -Ne kadar süre devam edilmeli?

         -Nasıl saklanmalıdır?

         -Kalan ilaçlar ne yapılmalıdır?

4) Uyarılar

         -İlaç ne zaman alınmamalıdır?

         -Azami doz nedir?

         -Hangi besinlerle/ilaçlarla etkileşebilir?

         -Tedavinin tümünün uygulanması neden gereklidir?

         -Ne zaman gereklidir?

         -Hangi durumlarda daha önce gelmelidir?

5) Doğrulama

         -Tüm bunlar anlatıldıktan sonra hastaya sorular sorarak, anlatılanlar tekrar ettirilerek kontrol edilir. Varsa hastanın diğer soruları cevaplandırılır.

Kaynaklar

-Akılcı İlaç Kullanımı Çalıştayı 22 – 23 Aralık 2006, T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı

-Akılcı İlaç Kullanımı Penceresinden Farmakoekonomi Ve Hastane Formülerleri, Aylin Acar, Selen Yeğenoğlu, Ankara Ecz. Fak. Derg. J. Fac. Pharm, Ankara 34 (3) 207 - 218 , 2005

-Akılcı İlaç Kullanımında Eczacının Rolü, Hale Zerrin Toklu, Gül Ayanoğlu Dülger, Marmara Pharmaceutical Journal 15: 89-93, 2011.    
-Akılcı İlaç Kullanımı, Yrd.Doç.Dr. Turhan Dost