Çalışma hayatının kronik sorunlarından birisi de taşeronlaşma veya alt işverenlik. Mevzuatımız işverenlere, sınırlı konularda taşeronlaşmaya gitmelerine izin veriyor. Fakat uygulamada bu sınırlı konular epey aşıldı.

Mağduriyet katlanıyor

En başta devlet, hem yasaya aykırı taşeronlaşmaya gidiyor hem bu işçileri temel haklardan mahrum olarak çalıştırıyor. Ayrıca işçiler lehine verilen mahkeme kararları fiilen uygulanmayarak mağduriyet katmerleniyor.Taşeron işçilerinin gerek kamuda gerek özel sektörde yaşadıkları sorunları altı başlıkta toplamak mümkün:

*Esasında asıl işveren işçisi olan pek çok işçi, kağıt üzerinde taşeron işçisi olarak gösteriliyor.

*İşe girdi-çıktı gösterilerek kıdem tazminatı ve yıllık izin hakları engelleniyor.

*Ücretleri aynı işyerinde benzer işi yaptıkları asıl işçilere göre çok daha düşük.

*İş sağlığı ve güvenliği açısından en zayıf halkayı oluşturuyorlar. Soma faciası bu gerçeğin en acı örneği oldu.

*İş güvencesinden hemen hiç yararlanamıyorlar.

*Sendikal haklardan tamamen mahrumlar.

Müjde kamudakilere

Kanun, taşeron sorununu devlet ve özel sektör açısından farklı ele alıyor. Özel sektörde için de bazı iyileştirmeler var ama asıl müjde kamudaki taşeron işçileri için:

*Kamuda çalışan taşeron işçisi, hizmet konusu dışında çalıştırılamayacak. Çalıştırılması halinde oluşacak zarardan, çalıştıran amirler sorumlu olacak. Örneğin güvenlik görevlisi olarak alınan işçi büro işlerinde çalıştırılamayacak. Çalıştırılır ve bu işçi dava açarak kadroya geçerse, bunun maliyetini ilgili birim amirleri karşılayacak.

‘Sözleşme’ avantajı

*Taşeron işçilerin çalıştığı işkolunda, kadrolu işçiler için yapılan toplu iş sözleşmesi kapsamındaki ücret ve sosyal haklardaki iyileştirmeler, taşeron işçilere de yansıtılacak. Özel sektördeki taşeron işçileri için bu hak söz konusu değil.

*Kamu kurumlarında her yıl ihale yenilenmesi ve alt işverenin değişmesi sebebiyle kıdem tazminatı alamayan taşeron işçileri, kıdem tazminatlarını toplam çalışma süreleri üzerinden alabilecekler. Ayrıca aynı alt işverene bağlı fakat farklı kamu kurumlarında çalışanların da tazminatı toplam çalışma süresi dikkate alınarak hesaplanacak. Bunların kıdem tazminatları kamu kurumları tarafından ödenecek. Örneğin 5 yıldır Sağlık Bakanlığı’nda güvenlik görevlisi olarak farklı alt işverenler altında çalışan işçi, işten ayrılırken toplam çalışma süresi için kıdem tazminatını Sağlık Bakanlığı’ndan alabilecek.

Tazminatı son kamu kurumundan alacak

*Aynı taşeron altında fakat birden fazla kamu kurumunda çalışan işçiler, kıdem tazminatlarını son çalıştıkları kamu kurumundan alacaklar.

*Kamu kurumlarındaki çalışması sona erdiği halde, alt işverenin diğer işlerinde çalışmaya devam eden taşeron işçisi de, işten ayrıldıktan sonra kamu kurumlarındaki çalışma süreleri için kıdem tazminatı alabilecek.

*Yine kamu kurumlarındaki taşeron işçilerinin kıdeme bağlı haklarının korunması amacıyla ihaleler üç yıllığına yapılabilecek.

Asıl işverene ücretleri kontrol görevi verildi

Bütün taşeron işçilerini kapsayan düzenlemeler şöyle:

*Taşeron firma değiştiği halde aynı işyerinde çalışan işçiler, yıllık izinlerini önceki çalışmaları da dikkate alınarak kullanacak. Özellikle kamudaki temizlik ve güvenlik işlerinde, her yıl alt işveren değiştiği için izin hakkı her yıl sıfırlanan işçiler bu düzenlemeyle izin hakkına kavuşacak. İzinlerin kullandırılıp kullandırılmadığını asıl işveren kontrol edecek. Bu haktan özel sektör taşeron işçileri de yararlanabilecek.

*Asıl işveren, taşeron işçilerine ücretlerin her ay ödenip ödenmediğini de kontrol edecek. Ödenmeyen ücreti alt işverenin hak edişinden keserek işçinin banka hesabına yatıracak. Bu kontrol hem kamu hem özel sektördeki taşeron işçileri için yapılacak.

Kazanılan davalarla ilgili düzenleme yok

Torba Kanun ücret farkları, iş güvencesi ve sendikal haklar konusunda ciddi bir iyileştirme sağlamıyor. Ayrıca pek çok kamu kurumunda taşeron işçilerinin kazandığı davalarla ilgili bir düzenleme yapılmadı. Oysa örneğin Karayolları Genel Müdürlüğü’ndeki taşeron işçileri kadro davasını kazanmış ve Yargıtay tarafından da karar onanmıştı. Taşeron işçilerinin baştan beri KGM işçisi olduğu kabul edilmiş ve ayrıca geriye dönük ücret farklarının da ödenmesi kararlaştırılmıştı. Bu kararlar iki yıldan fazla bir süredir uygulanmayı bekliyor. “Bu işçileri kadroya alırsak, diğerleri de dava açar” korkusuyla mahkeme kararlarını uygulamamanın hiçbir izahı bulunmuyor.

Yeraltında çalışma devam edecek

So­ma fa­ci­ası son­ra­sın­da en faz­la tar­tı­şı­lan ko­nu­lar­dan bi­ri­si de ma­den­ler­de ta­şe­ron­laş­ma­nın kal­dı­rıl­ma­sıy­dı. Tor­ba Ka­nun'a bu yön­de bir ya­sak ko­nul­ma­dı. Ya­ni bun­dan son­ra da ye­ral­tı ma­den iş­le­rin­de ta­şe­ron iş­çi­ler ça­lış­tı­rı­la­bi­le­cek.

Not: Yazı dizimiz, TBMM’de kabul edilen Torba Kanun maddeleriyle ilgilidir. Çalışma hayatıyla ilgisi olmayan maddelerin görülmesi Meclis açılınca devam edecektir.

SADETTİN ORHAN - BUGÜN GAZETESİ