Türkiye Sivil Havacılık Sendikasının raporuna göre, koronavirüs salgınından en çok etkilenen sektörlerin başında gelen havacılığın işten ayrılmalar, küresel enflasyon, ekonomik sorunlar ve bölgesel savaşlar nedeniyle büyük bir krizin içine doğru sürüklendiği belirtildi. Türkiye'de alınan tedbirler ve sendikaların öncülük ettiği anlaşmalarla işten çıkarmaların yaşanmadığı, sektörün başat oyuncusu THY'nin krizi fırsata dönüştürdüğü vurgulandı.

Hava-İş'in "Dünya Sivil Havacılık Sektöründe Yaşanan Kriz, Tespitler, Nedenler, Sonuçlar" başlıklı raporunda, koronavirüs salgınından en çok etkilenen sektörlerin başında gelen havacılığın artan uçuşlar ve yolcu sayılarına rağmen büyük bir krizin içine doğru sürüklendiği kaydedildi.

Raporda, salgın sürecinde yaşanan işten ayrılmalar, küresel enflasyon, ekonomik sorunlar ve bölgesel savaşlar krizin başlıca nedenleri arasında yer aldı.

Kovid-19 salgını nedeniyle Mart 2020'de Dünya Sağlık Örgütünün küresel pandemi ilan ettiği hatırlatılan raporda, şu ifadelere yer verildi:

"Koronavirüste alınan sıkı tedbirler, bu boyutta bir krize hazır olmayan havacılık sektörünü çok ciddi sarsmıştır. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliğinin (IATA) yaptığı açıklamaya göre, bu süreçte havacılık sektörü küresel boyutta 113 milyar dolara yakın net zarar etmiştir. Uçuşların durması ve zararların artmasıyla havacılık sektörü çalışanları çok hızlı bir şekilde işlerini kaybetmiştir. Emirates 9 bin, Qatar Airways 6 bin, SAS 2 bin, Lufthansa 10 bin, Alitalia 6 bin 800, Air France 2 bin çalışanını işten çıkartmıştır. Uçuş ekiplerinin haricinde birçok havalimanında operasyonların durması sebebiyle kargo ve bagaj hizmetleri çalışanları da işlerini kaybetmiştir. Avrupa ve dünya genelinde havacılık sektöründe yaklaşık 2 milyon kişinin bu süreçte işini kaybettiği sendikalar tarafından duyurulmuştur."

- Pandemide Türk havacılık sektörünün durumu

Raporda, havacılık sektörünün Türkiye'deki durumuna da yer verildi.

Türkiye'de bu süreçte alınan tedbirler ve sendikaların öncülük ettiği anlaşmalarla işten çıkarmaların yaşanmadığı vurgulanan raporda, şöyle devam edildi:

"Havacılık sektörünün başat oyuncusu Türk Hava Yolları (THY), yaşanan krizi Hava-İş ile ortak aldığı kararlar ve fırsata dönüştürmeyi bildiği kargo operasyonlarıyla en az zararla atlatabilmeyi başarmıştır. Pandemiye karşı alınan tedbirlerle Türkiye'de faaliyet gösteren havacılık şirketleri süreci öncelikle devletten aldıkları desteklerle atlatmaya çalışmıştır. Bu tedbirler, direkt olarak çalışana devlet tarafından ödenen 'Kısa Çalışma Ödeneği', şirketlere uygulanan vergi indirimleri, KDV muafiyetleri gibi kalemleri kapsamaktaydı. Bu tedbirlerin yetersiz kaldığı durumlarda ise kısa süreli ücretsiz izin kullanımı gibi ek tedbirlere başvurulmuştur. THY, Onur Air, Pegasus bu süreçten en çok etkilenen havacılık şirketleri olmuşlardır. Onur Air pandemi öncesi başlayan ekonomik sorunlarını aşamadığı için bu süreçte faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştır. THY ve Pegasus ise Kısa Çalışma Ödeneği ve diğer devlet desteklerinden yararlanmıştır."

Raporda, Hava-İş'in üyelerinin çalışma hayatında yaşadığı zorlukları ve maddi kayıpları göz önüne alarak THY ile yeni bir anlaşma yaptığı ve bu sayede üyelerinin istihdamının devamını garanti altına aldığı aktarıldı. Bu anlaşmayla THY'nin Kısa Çalışma Ödeneği uygulamasından çıktığı için çalışanlarının maaşlarındaki kaybın yüzde 30 ile yüzde 50 arasında kaldığına dikkat çekildi.

- "Çalışanlar Avrupa ve diğer hava yollarında olduğu gibi işlerini kaybetmedi"

Sözleşmede sadece maaşlarda kesinti yapıldığı belirtilen raporda, toplu iş sözleşmesi gereği ikramiye, sosyal ve kreş yardımı ile diğer ödemelerin kesintisiz sürdüğü, çalışanların Kısa Çalışma Ödeneği döneminde yaşadıkları yüzde 80-90'lık ücret kayıplarından kısmen de olsa kurtulduğu kaydedildi.

Raporda, yapılan anlaşmayla çalışanların Avrupa ve diğer hava yollarında olduğu gibi işlerini kaybetmediği dile getirilerek, THY'nin tecrübeli çalışanlarını elinde tutmayı başardığı, artan kargo operasyonuyla pandemi süreci boyunca rakibi olan Avrupa ve Körfez ülkelerinin havayolu şirketlerinden daha az zararla süreci atlattığı aktarıldı.

Dünyada 2021 sonu itibarıyla salgın tedbirlerinin gevşetilmesiyle sektörün yeniden canlandığı ve hızlı bir ivmeyle büyümeye başladığı belirtilen raporda, bu süreçte başta işçi çıkarma yöntemiyle salgın krizini çözmeye çalışan havayolu şirketleri ve havalimanı işletmelerinin tecrübeli personel arayışına gittikleri anlatıldı.

- "Havacılık sektörü Avrupa kıtasında pandemi öncesi rakamlarını yakalama fırsatını kaçırdı"

Şirketlerin personel bulmakta güçlük çektiği kaydedilen raporda, şu tespitlere yer verildi:

"İşten ayrılan ve farklı kariyer planları yapan çalışanlar, ekonomik olarak daha iyi şartların sunulmadığı Avrupa ülkelerinde eski işlerine dönmek istememiştir. 2022'nin ilk aylarından itibaren Almanya, Hollanda, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa ülkeleri, yer ve bagaj hizmetleri çalışanları sayıca yetersiz olduğu için ciddi sorunlar yaşamıştır. Ayrıca Emirates, Qatar Airways, Lufthansa, British Airways olmak üzere birçok havayolu şirketi tecrübeli pilot, kabin memuru arayışına başladı. Hem ülkelerindeki sendikalar hem ülke otoritelerinden alınması gereken izinler bir türlü çıkmayınca, havacılık sektörü Avrupa kıtasında pandemi öncesi rakamlarını yakalama fırsatını kaçırmıştır. Yaşanan uçuş aksaklıkları ve iptalleri, bagaj problemleri, biletleme ve satış sorunları sebebiyle süreç tam anlamıyla kaosa dönüşmüştür. Buna ek olarak Şubat 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna savaşı, ekonomik krizi daha da artırmıştır."

Raporda, yaşanan yüksek enflasyon ve iş gücü ihtiyacı karşısında Avrupa havacılık sektörü sendikalarının işverenlerle yaptıkları görüşmelerde talep ettikleri ekonomik refah ve özlük haklarını elde edemedikleri için grev ve iş yavaşlatmaya gittikleri hatırlatıldı.

- Türkiye'den 44 kişi başvurdu bir kişi işe alındı

Çalışan yetersizliği ve yönetim zafiyetleri sonucu büyük bir kriz yaşayan Avrupa havacılık sektörünün bu grevle çözüm üretemez hale geldiği ve yaşanan krizin daha da derinleştiği vurgulanan raporda, İngiltere, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerdeki havaalanlarının, tecrübeli yer ve bagaj hizmetleri çalışanları açığını kapatmak için başta Türkiye olmak üzere çeşitli ülkelerde bu alanda tecrübeli personel arayışına girdiği kaydedildi.

Raporda, çalışma süresi ve vaat edilen maaşlar konusundaki belirsizlikler nedeniyle cazip görünen bu tekliflere rağbet gösterilmediği, Almanya'daki havayolu şirketlerinin Türkiye'de açtığı 7 bin 200 kişilik iş ilanına 44 başvuru olduğu, sadece bir kişinin işe kabul edildiği dile getirildi.

- Sektörün tüm alanlarında personel arayışı sürüyor

Dünyada ve Türkiye'de 2021 sonunda hızla eski rakamları yakalamaya başlayan havacılık sektöründe küresel çapta yeni iş fırsatları da doğduğu aktarılan raporda, birçok havayolu şirketinin pilot, kabin memuru, yer hizmetleri çalışanları arayışını sürdürdüğü ifade edildi.

Raporda, pandemi sürecinin ortasında Hava-İş'in THY ile yaptığı anlaşmanın hem mevcut çalışanların haklarını koruduğu hem de Türk havacılık sektöründe yeni istihdamların önünü açarak Avrupa'daki krizin benzerinin önüne geçildiği belirtilerek, Avrupa ülkelerinde sendikaların benzer başarılar elde edemediği savunuldu.