HERKES 'GENEL SAĞLIK SİGORTA'LI OLACAK

Türkiye'de halen sosyal güvenlik şemsiyesinde sağlık hizmetlerinden eski adıyla SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'na tabi çalışanlar ve emekliler ile yeşil kartlılar yararlanabiliyor. Bunların toplam sayısı da yaklaşık 67 milyon kişi. Yeni sistem tam olarak uygulanmaya başladığında ikametgâhı Türkiye'de bulunan herkes Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamına alınarak, sağlık hizmetlerinden yararlanacak.

• Yasanın 1 Ekim 2008'de yürürlüğe girmesinden sonra halen aile hekimliği sistemi uygulanan 24 ilde yaşayanlar hemen, diğer illerde ise iki yıl sonra Genel Sağlık Sigortalısı (GSS) olacak. Sağlık hizmeti alabilmek için prim borcu olmaması şart
• 18 yaşından küçük çocuklar ve tıbben başkasının bakımına muhtaç kişiler hastaneye gittiklerinde 30 gün prim ödeyip ödemediklerine bakılmaksızın tedavi edilecek. Acil hallerde de prim borcu olup olmadığına bakılmayacak
  
  GSS sigortası kapsamından çıkmanın üç tane istisnası olacak: Askere gidenler, tutuklu ve hükümlüler, ikametgâhını yurtdışına taşıyanlar. İlk iki gruptakilerin sağlık hizmetleri devlet tarafından ayrıca karşılanacak. Vatansızlar ve sığınmacılar ile Türkiye'de oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından herhangi bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayanlar da zorunlu olarak GSS kapsamına girecek.
  

24 il öncelikli
Yeni yasanın 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmesinin ardından, halen aile hekimliği sisteminin uygulanmakta olduğu 24 ilde yaşayan herkes doğrudan Genel Sağlık Sigortalısı olacak. Bunların tercih hakkı bulunmayacak. Aile hekimliği uygulandığı için herkesin doğrudan GSS'li olacağı iller şunlar:
"Adana, Adıyaman, Amasya, Bartın, Bayburt, Bolu, Burdur, Denizli, Düzce, Edirne, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gümüşhane, Isparta, İzmir, Karabük, Karaman, Manisa, Osmaniye, Samsun, Sinop, Yalova."

Diğer iller şimdilik isteğe bağlı
Yasaya göre, aile hekimliği uygulanmayan illerde zorunlu GSS uygulamasına geçilmesi için iki yıllık geçiş süresi öngörüldü. Bu illerde GSS zorunlu olarak iki yıl sonra başlayacak.
Ancak aile hekimliği uygulanmayan illerde yaşayanlar, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan sağlık güvencesine sahip değillerse istedikleri takdirde hemen GSS kapsamına girebilecekler. Ayrıca anne-babanın veya çocuklarının hastalanarak bir sağlık kuruluşuna başvurması durumunda bu kişiler otomatik olarak GSS kapsamına alınacak.

18 yaş altına sağlık güvencesi
GSS'nin en olumlu yanını, 18 yaş altındaki çocukların herhangi bir şarta bağlı olmaksızın sağlık yardımından yararlandırılacak olması oluşturuyor. Anne-babasının sigortalı olup olmadığına veya prim borcu bulunup bulunmadığına bakılmaksızın 18 yaş altındaki çocuklar, sigortalı bir kişiye sağlanan tüm sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekler.
İki yıl sonra tam olarak uygulanmaya başlamasıyla, herkes zorunlu olarak GSS kapsamına girecek. Bu konuda kişilerin tercih hakkı bulunmayacak. İşçi, memur, esnaf statüsünde çalışanlar ile bunların emeklileri zaten mevcut sistemde de sosyal güvenlik kapsamında sağlık hizmeti alıyorlar. Bunlar aynen devam edecek.

Sağlık için prim süresi kısaldı
Mevcut sistemde sağlık hizmetinden yararlanabilmek için SSK'lının kendisinde 90 gün, bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocuklarında 120 gün prim ödenmiş olması gerekiyor. Bağ-Kur'lu bir kişi ilk defa sigorta yaptırmışsa 240 gün, işe ara verip yeniden sigorta yaptırmışsa 120 gün prim ödemeden sağlık hizmetinden yararlanamıyor. Memurlarda ise süre şartı bulunmuyor. Yeni sistemde sağlık hizmetinden yararlanabilmek için prim ödeme süresi herkes için 30 gün olarak belirlendi.

Yoksulun GSS primi devletten
İşçi, memur, esnaf statüsüne girmeyen, yani çalışmasından dolayı herhangi bir zorunlu sigortalılığı bulunmayanlardan ödeme gücü olanlar GSS primini kendileri ödeyecek, ödeme gücü olmayanların primini ise devlet karşılayacak. Bir ailenin GSS primini ödeme gücü olup olmadığı, ailede kişi başına düşen gelirin aylık brüt asgari ücretin üçte birinden az olup olmadığına bakılarak hesaplanacak.
Örneğin aylık net geliri 600 YTL olan üç kişilik bir ailede kişi başına gelir tutarı asgari ücretin üçte biri olan 203 YTL'den az olduğu için, bu ailenin GSS (Genel Sağlık Sigortası) primleri devlet tarafından karşılanacak.
Aile içindeki kişi başına düşen gelirin 203 YTL'yi aşması durumunda ise kademeli olarak artan tutarlarda prim alınacak.
Kişi başına geliri asgari ücretin üçte biri ile asgari ücret arasında olanlar 24 YTL; kişi başına geliri asgari ücret ile asgari ücretin iki katı arasında olanlar 73 YTL; asgari ücretin iki katından fazla geliri olanlar 146 YTL prim ödeyerek GSS'li olacak. Böyle bir ailede eşlerden biri adına prim ödendiğinde anne-baba ile bakmakla yükümlü olunan çocuklar sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek.

18 yaşından büyük çocuklarda GSS
Primini kendisi ödemek durumunda olan ailelerde anne ya da baba adına ödenecek prim sadece eşle, 18 yaşından küçük çocukları kapsayacak. Fakat çocuk lise ve dengi öğrenim görüyorsa veya Mesleki Eğitim Kanunu çerçevesinde aday çıraklık ve çıraklık eğitimi görüyorsa 20 yaşına kadar, üniversiteye gidiyorsa 25 yaşına kadar, anne ya da babası üzerinden sağlık hizmetinden yararlanabilecek. Çocuk artık öğrenim görmüyor ve belirtilen yaşları aşmışsa, onun için de ayrıca GSS primi ödenecek.
Örneğin toplam geliri net bin YTL ve çocuklarının birisi 18 yaşından büyük olan dört kişilik bir ailede, kişi başına gelir 250 YTL olacağı için, hem aile reisi hem de 18 yaşından büyük çocuk için 24 YTL GSS primi ödenecek.
Toplam geliri 2 bin 400 YTL olan aynı durumdaki dört kişilik ailede de aile reisinin ve 18 yaşından büyük çocuğun ödeyeceği prim yine 24'er YTL olacak.

Kız çocuklarının durumu
Mevcut sistemde, öğrenim çağını aşmış ama herhangi bir işte çalışmayan kız çocukları evlendikleri tarihe kadar anne ya da babasının üzerinden sağlık hizmetinden yararlanabiliyor. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar bu şekilde kazanılmış hak elde eden kız çocukları için yeni sistemde de uygulama değişmeyecek. Ama yasanın yürürlüğe girdiği tarihte kazanılmış hak elde etmemiş bulunan kız çocukları yeni sistemde ayrı bir birey olarak kabul edilecek ve GSS primi ödemekle yükümlü olacak.

Yeşil kart iki yıl sürecek
Mevcut yeşil kartlılar yasanın yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren iki yıl süreyle, GSS kapsamında sağlık yardımı alacaklar. Mevcut sistemde yeşil kart alabilmek için, aile içindeki kişi başına düşen gelirin aylık net asgari ücretin üçte birinden, yani 145 YTL'den daha az olması yeterli oluyor.
Yeni sistemde ise yeşil kart statüsüne girebilmek için aile içindeki kişi başına düşen gelirin aylık brüt asgari ücretin üçte birinden, yani 203 YTL'den az olması gerekecek.

Yeşil karta denetim iki yıl sonra
Mevcut uygulamada ekonomik durumu iyi olduğu halde yeşil kart alan kişilere çok sık rastlanıyor. Bunun nedeni, beyan edilen gelirin doğru olup olmadığı konusunda denetim yapılamamasından kaynaklanıyor.
İki yıl sonra uygulamaya girecek yeni sistemde ise kişilerin beyan ettikleri gelirlerinin doğru olup olmadığı harcamaları, taşınır ve taşınmaz malları dikkate alınarak gelir testine tabi tutulacak. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bu amaçla kurduğu bilgisayar sistemleri aracılığıyla kişilerin üzerine kayıtlı ev, araba, arsa, arazi gibi malvarlıkları ile banka hesaplarını kontrol ederek gerçek durumu kolaylıkla ortaya çıkarabilecek. Ayrıca düşük gelir beyan ettiği halde geliriyle bağdaşmayan harcaması olduğu saptanan kişiler de yeşil kart statüsünden çıkarılarak, prim ödemekle yükümlü hale getirilecekler.

Meme kanseri taraması yaptıracak
Halen sağlık ocakları aracılığıyla Sağlık Bakanlığı tarafından verilen koruyucu sağlık hizmetleri, yeni sistemde GSS sistemi aracılığıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürütülecek. Sigortalıların hastalanmasını önleyici harcamalar, hastayı tedavi etme harcamalarından her zaman daha ucuza mal oluyor. SGK buradan hareketle hastalıkların tedavisi yerine hastalığın önlenmesi amacıyla bedelini karşılayarak koruyucu sağlık hizmetleri verecek. Bu çerçevede örneğin, belli bir yaşa ulaşmış kadınlar için meme kanseri yönünden yapılacak taramaların bedeli SGK tarafından ödenecek.
Benzer bir şekilde, erkeklerde sık rastlanan prostat kanseri gibi hastalıkların daha başında tespit edilebilmesi amacıyla da SGK tarafından ücretsiz tarama testleri yaptırılacak.
Türkiye'de tedavisi imkânsız hastalıklarda yurtdışında tedavi uygulaması SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensuplarında mevcut sistemdeki gibi devam edecek. Yeni sistemde ayrıca, yeşil kartlılar da gerektiğinde yurtdışına tedaviye gönderilebilecek.

Üst sınır asgari ücretin yüzde 75'i
Sigortalılar, ortez, protez, diş protezi ile ilaç bedellerinin yüzde 10-20'sini kendileri ödeyecek. Mevcut sistemde ortez-protezden alınan katılım paylarında üst sınır SSK çalışanlarında asgari ücretin 1.5 katı, SSK emeklilerinde ise asgari ücret tutarında. Bağ-Kur sigortalılarında üst sınır birinci gelir basamağının 1.5 katı yani 606 YTL, Bağ-Kur emeklilerinde birinci gelir basamağının yüzde 65'i, yani 263 YTL seviyesinde.
Emekli Sandığı'nda ise 14. derecenin 2. kademesindekilere ödenen emekli aylığı tutarına kadar katılım payı alınıyor. Yeni sistemde herkesten asgari ücretin yüzde 75'ine kadar, yani 456 YTL'ye kadar katılım payı alınacak.

Dikkat, acilde para yok
Eski sistemde olduğu gibi yeni sistemde de Bağ-Kur'lular sağlık hizmetlerinden yararlanırken borcu olup olmadığına bakılacak. Bağ-Kur'luların hastaneye başvurdukları tarihten geriye doğru son 60 gün içinde borcu olmaması şartı aranacak. GSS primini kendileri ödeyenlerin de borcunun bulunmaması gerekiyor.
Ancak 18 yaşından küçük çocuklar ve tıbben başkasının bakımına muhtaç olan kişiler hastaneye gittiklerinde prim borcu ve 30 gün prim ödeyip ödemediklerine bakılmaksızın tedavi edilebilecekler. Ayrıca acil haller ile bildirimi zorunlu olan verem, kuş gribi, kuduz, tifa gibi bulaşıcı hastalıklarda da kişinin ya da ona bakmakla yükümlü olan anne-babasının prim borcu bulunup bulunmadığına ve 30 gün prim ödeyip ödemediğine bakılmayacak.

Muayenede 2 YTL katkı payı
Yeni sistemde ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesinde 2 YTL katılım payı alınacak. Büyük hastanelerde yığılmaları önlemek ve başı ağrıyanın üniversite hastanesine gitmesini engellemek amacıyla muayene ücreti SGK tarafından 5 katına kadar artırılabilecek.

Özel hastaneye parasız gitmeyin
SGK ile sözleşmeli özel hastaneler mevcut sistemde de sigortalı hastalardan SGK'nın kendilerine ödediği paraya ek olarak ilave ücret talep edebiliyorlar. Bu konuda bir düzenleme olmadığı için hastaneler farklı ilave ücret talebinde bulunabiliyorlar. Yeni sistemde de özel hastaneler sigortalılardan ilave ücret alabilecekler. Fakat bu ücretin tavanı önce Bakanlar Kurulu'nca saptanacak. Bakanlar Kurulu'nun belirlediği sınırlar içerisinde de SGK tarafından ayrı bir oran belirlenecek. Örneğin özel hastaneye SGK muayene ücreti olarak 30 YTL ödüyorsa, fatura tutarının yüzde 100'ünü aşmamak üzere oran belirleme yetkisine sahip Bakanlar Kurulu, 15 YTL, yani fatura bedelinin yüzde 50'si oranında tavan saptayabilecek. SGK ise bu oranı 10 YTL'ye indirebilecek.

Bostan ailesi yine yeşil karttan yararlanacak
Çocukları Melih Ahmet (solda) ve Melike ile görülen Türkan Bostan'ın 900 gün sigortalı çalışmışlığı var. İleride 4 yıla kadar borçlanma yoluyla prim ödeyerek yaşı geldiğinde hiç değilse kısmi aylık kazanmaya bir adım yaklaşabilir.

Mustafa Bostan-İşsiz- (54)
Bağlı olduğu kurum: Yok
Sigorta Tarihi: Hiç sigortalı çalışmamış
Mevcut sistemde yeşil karttan yararlanıyor mu: Evet
Yeni sistemde yeşil karttan yararlanabilecek mi: İşsiz ve bir geliri olmadığı sürece evet.

Türkan Bostan- İşsiz- (40)
Bağlı olduğu kurum: Yok
Sigorta Başlangıç Tarihi: 1987
Sigortalı olarak çalışmışlığı: SSK'lı olarak 900 gün
Mevcut sistemde doğum süreleri için borçlanma yapabiliyor mu: Hayır
Yeni sistemde doğum süreleri için borçlanma yapabilecek mi: Evet. Ekonomik koşulları bugünkünden daha elverişli hale gelirse, Türkan Bostan çocukları Melike ve Melih Ahmet'in doğumu sırasındaki işsizlik günlerine karşılık dört yıla kadar borçlanma yoluyla prim ödeyerek, hiç değilse yaşı geldiğinde kısmi aylık kazanmaya bir adım yaklaşabilir.
Çocukları: Melike Bostan (8) (İlköğretim 1. Sınıf), Melih Ahmet Bostan (5)
Mevcut sistemde sağlık güvenceleri: Bugün sağlık hizmetini yeşil kart aracılığıyla alıyorlar.
Yeni sistemde sağlık güvenceleri: Çocuklar primleri devlet tarafından karşılanarak GSS kapsamında sağlık hizmetinden yararlanabilecekler

İptal edilir mi tartışması
Kanunla ilgili Anayasa'ya aykırılık tartışmaları sürüyor. Hükümet yeni yasada Anayasa Mahkemesi'nin daha önceki yasaya ilişkin iptal gerekçelerinin karşılandığını düşünüyor ancak ağırlıklı görüş, özellikle eski-yeni memur ayrımına ilişkin maddelerin iptal edilebileceği yönünde.
Yasayla ilgili TBMM Plan Bütçe Komisyonu raporuna karşı oy yazısı koyan muhalefet partileri, çok sayıda maddede Anayasa'ya aykırılık sorununun devam ettiği iddiasında bulundu. Yeni yasayla halen sistemde olan memurlar ve diğer kamu görevlilerinin kazanılmış hakları korunurken, sisteme yeni girecek memurlar ve diğer kamu görevlileri ile işçi ve esnaf statüsündeki çalışanların aynı düzenlemeye tabi olacağına dikkat çeken CHP, Anayasa Mahkemesi'nin önceki yasayı tam da bu nedenle iptal ettiğini vurguladı. CHP'nin karşı oy yazısında, "Sorun kazanılmış haklar sorunu değil. Anayasa Mahkemesi iptal kararında bu konuyu kazanılmış haklar sorunu olarak görmemektedir" denildi.

SGK: Sorun olmaz
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanvekili Tahsin Güney ise konuyla ilgili sorulara şu yanıtı verdi:
"Biz bu kanun çalışmalarını yaparken Anayasa Mahkemesi'nin gerekçeli kararı ile ilgili akademisyenler de dahil, tüm çevrelerle toplantılar yaptık ve bu kanun tasarısını hazırladık. Memurları kanun dışında bırakmış olsaydık, standart birliği sağlayamazdık. Söz konusu yasa şimdi Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onayına sunuldu. Sayın Cumhurbaşkanımızın, Anayasa Mahkemesi'nin farklı görüşleri olabilir.
Teknik anlamda, kanunu hazırlarken Anayasa Mahkemesi'nin gerekçelerini dikkate aldığımız için bundan sonra bir sorunun olacağını düşünmüyoruz."

Kamuda özel oda ücreti alınacak
Devlet üniversiteleri ve kamuya ait diğer hastaneler ise sigortalılardan 'otelcilik hizmeti' adı altında özel oda ücreti ve istisnai sağlık hizmetleri için ilave ücret talep edebilecekler. Vakıf ve devlet üniversiteleri ile kamuya ait diğer hastaneler ayrıca sigortalı hastalardan öğretim üyesi farkı alabilecekler.
Öğretim üyesi farkı konusunda yasaya herhangi bir tavan konulmadı. Ama uygulamada sigortalıların çok yüksek bedellerle karşı karşıya kalması durumunda kullanılmak üzere yasayla SGK'ya tavan belirleme yetkisi verildi.

Bedelleri komisyon belirleyecek
Mevcut sistemde devlet hastaneleri ve üniversite hastaneleri ile özel hastanelerden satın alınan sağlık hizmetinin bedelleri SGK tarafından belirleniyor. Yeni sistemde sağlık hizmetlerinin bedeli Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu tarafından belirlenecek. Bu komisyonda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye, Sağlık Bakanlıkları, Hazine ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlıkları ile SGK temsilcisi yer alacak.