FAZLA ÇALIŞMALAR İÇİN ÜCRET Mİ YOKSA İZİN Mİ VERİLİR?

399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi personele tatil günlerinde yaptıkları fazla çalışmalar nedeniyle ödenemeyen fazla çalışma ücretine mukabil 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 178 inci maddesine istinaden izin verilebilir mi?

Özellikle bazı hallerde KİT'lerde fazla çalışma yaptırılması zorunlu hale gelebilmektedir. Fazla çalışmanın ödenmesine ilişkin hususlar ise oldukça kısıtlıdır. Bu nedenle ücret ödenemeyen durumlarda fazla çalışmanın izinle telafi edilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu konuyla ilgili olarak Devlet Personel Başkanlığı KİT'leri rahatlatan bir görüş vermiştir. Bu görüş çerçevesinde konuyu izah etmeye çalışacağız.

KİT'lerde ücret mukabili fazla çalışma nasıl yapılır?

399 sayılı KHK'nın 30/a maddesinde, "Zorunlu ve istisnai hallere münhasır olmak üzere, normal çalışma saatleri dışında veya tatil günlerinde yaptırılacak fazla çalışmalar karşılığında bütçe kanunlarında belirlenen miktarlarda saat başı fazla çalışma ücreti ödenir. Ancak aylık olarak, fazla çalıştırma yaptırılacak personel sayısı kurumun sözleşmeli personel sayısının% 5'ini; personel başına ödenecek fazla çalışma ücreti toplamı da ilgililerin temel ücretlerinin % 15'ini geçemez. Mal ve hizmet üretiminde darboğaz yaratılmaması bakımından kritik görevlerde bulunan sözleşmeli personel için, teşebbüs veya bağlı ortaklığın teklifi, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü ve ilgili Bakanın onayı ile toplam fazla çalışma süresi belirtilmek suretiyle % 5 oranının üzerinde de fazla çalışma yaptırılabilir." hükmüne, yer verilmiştir.

Ayrıca, "Uygulamanın izlenmesi" başlıklı 58 inci maddesinde ise;"Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda uygulanması sırasında birliği sağlamak ve doğacak tereddütleri gidermekle Devlet Personel Başkanlığı yetkili ve görevlidir. Sözleşmeli personele ilişkin olarak bu Kanun Hükmünde Kararnamede hüküm bulunmayan hallerde, Devlet Personel Başkanlığının görüşü alınmak kaydıyla 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun ilgili hükümleri uygulanır." hükmüne yer verilmiştir.

Yine, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun "Fazla çalışma ücreti" başlıklı 178 inci maddesinin (B) bendinde "Kurumlar gerektiği takdirde personelini günlük çalışma saatleri dışında fazla çalışma ücreti vermeksizin çalıştırabilirler. Bu durumda personele yaptırılacak fazla çalışmanın her sekiz saati için bir gün hesabı ile izin verilir. Ancak, bu suretle verilecek iznin en çok on günlük kısmı yıllık izinle birleştirilerek yılı içinde kullandırılabilir." hükmüne yer verilmiştir.

Öte yandan, ilgili KİT'in damızlık hayvan yetiştiriciliğinde hafta sonları dahil 365 gün 24 saat vardiyalı, bitkisel üretim faaliyetlerinde ise işletmenin bulunduğu coğrafi bölgeye ve tabiat şartlarına göre hasat ve ekim dönemlerinde hafta sonları da dahil 24 saat vardiyalı, diğer dönemlerde ise tek veya çift vardiyalı olarak faaliyette bulunma zorunluluğu göz önünde bulundurulduğunda, mevzuatta fazla çalışma süre ve sınırlarına dair yer alan düzenlemelerin kurumların ihtiyaçlarının karşılanmasında yeterli olmayacağı sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Fazla çalışmanın yıllık izinle karşılanması nasıl olur?
Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli personele, kurum sözleşmeli personel sayısının % 5'i ve personel başına ödenecek fazla çalışma ücreti toplamı da ilgili personel temel ücretinin % 15'ini geçmeyecek şekildeki sınırlamalar dahilinde tatil günlerinde yaptıkları fazla çalışmalar karşılığında bütçe kanunlarında belirlenen miktarda fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmekte olduğu, ancak bahse konu sınırlamalar dahilinde fazla çalışma yaptırıldığı halde kurumların görev alanından kaynaklanan zorunluluklar sebebiyle fazla çalıştırma ihtiyacının ortadan kaldırılamadığı durumlarda Anayasa'nın amir hükmü çerçevesinde herhangi bir hak sağlanmaksızın personelin fazla çalıştırılmasının hukukun temel ilkelerine ve kişilik haklarına aykırı olacağı da göz önüne alındığında fazla çalışma yapan sözleşmeli personelin temel ücretlerinin % 15'ini aşacak nitelikte yaptırılacak fazla çalışmaların her sekiz saati için bir gün hesabı ile izin verilebileceği ve bu suretle verilecek iznin en çok on günlük kısmının yıllık izinle birleştirilerek yılı içinde kullandırılması uygun olacaktır.

KİT personelinin kıdem ücretinin hesabında ücretsiz izin süreleri dikkate alınır mı?
399 sayılı KHK'nın eki (II) sayılı cetveline tabi sözleşmeli personel pozisyonunda çalışan personele ödenmekte olan kıdem ücretinin hesaplanmasında, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 108 inci maddesi kapsamında verilen aylıksız izinli sürelerinin dikkate alınıp alınmayacağı hususu bilinmesi gereken önemli bir konudur. Bu konuda Devlet Personel Başkanlığı son noktayı koymuştur. Bu çerçevede konuyu izah edecek olursak şunları ifade edebiliriz.

Kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin ücretleri; temel ücret, başarı ücreti ve kıdem ücretinden oluşmaktadır. Bu kapsamda sözleşmeli personelin kıdem ücretini düzenleyen mezkur KHK'nın 28 inci maddesinde; “Sözleşmeli personelden bir sosyal güvenlik kuruluşuna prim ödemek suretiyle geçen hizmet süresi toplamı 6-10 yıl olanlara temel ücretlerinin % 2'si, 11-15 yıl arasında olanlara% 3'ü, 16-20 yıl olanlara % 4'ü ve 21 yıl ve daha fazla olanlara% 5'i oranında kıdem ücreti verilir.” hükmüne yer verilmiştir.

Ayrıca, mezkur maddenin uygulanmasına ilişkin olarak 29/05/2012 tarihli ve 2012/1 sayılı Karar Numarası ile yayımlanan Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararının (aynı hüküm Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2014 ve 2015 Yıllarını Kapsayan 2. Dönem Toplu Sözleşme metninde de yer almaktadır) “KİT'lerde Kıdem Ücreti” başlıklı 28 inci maddesinde, mezkur KHK'da yer verilen “6” ibaresinin “60 ayı tamamlama”, “11” ibaresinin “120 ayı tamamlama”, “16” ibaresinin “180 ayı tamamlama”, “21” ibaresinin “240 ayı tamamlama” şeklinde uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu kapsamda, 399 sayılı KHK'nın eki (II) sayılı cetveline tabi sözleşmeli personel pozisyonunda çalışanlara, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 108 inci maddesi kapsamında verilen aylıksız izinli sürelerden, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna borçlanılmamış sürelerin, kıdem ücretinin hesaplanmasında dikkate alınmaması, borçlanılan sürelerin ise dikkate alınması gerekmektedir.