EMEKLİ ÇALIŞANLARIN PRİM BORCU NE OLACAK?

Cem Kılıç

Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) emeklilerce çok bilinmeyen bir uygulama. Ancak, geçen yıl SGK'nın başlattığı prim hamlesi emeklilerimizi bu konuda hem bilgi, hem de borç sahibi yaptı. İlk kez bu köşeden, maaşlarına haciz konan emeklilerimizin durumunu yazdığımızda, binlerce telefon ve e-mail almıştım. Yaklaşık 600 bin emeklinin emekli aylığından sosyal güvenlik destek primi kesilmeye başlayınca konu bir anda gündeme gelmişti.

SGK, 2013 yılında Maliye Bakanlığı'yla işbirliği yaparak, geçmiş dönemlere ait Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) borçlarını tespit etmiş, emeklilerimize yüklü miktarda borç çıkarmıştı. Bazı emeklilere 30 bin TL, bazılarına 2-3 bin TL olmak üzere değişen miktarlarda borç çıkarılmıştı.

SGDP yeni değil, cezalar yeni

SGDP aslında 1986'dan beri uygulanıyor. SGDP, emeklinin çalışmaya tekrar başlaması durumunda SGK'ya ödemesi gereken primi ifade ediyor. Bugünkü uygulamada, 1 Ekim 2008 sonrasında emekli olan ve SSK'lı olarak çalışmaya başlayan kişilerin emekli maaşlarından kesinti yapılmıyor ve işverenler bu kişiler adına yüzde 32 oranında SGDP ödüyorlar. 1 Ekim 2008 sonrası emekli olup Bağ-Kur'lu olarak çalışmaya devam edenler ise yüzde 15 oranında SGDP ödemek zorundalar.

Emekli olduktan sonra köşede bir emlakçı dükkanı açan, bakkal işletmeye başlayan yaşlılarımız, prim ödemeleri gerektiğini bilmedikleri için adlarına geçtiğimiz yıllarda ciddi miktarda borç çıkarıldı. SGK, Maliye ile işbirliği yaptı ve emeklilerin banka hesapları incelenerek çalıştığı tespit edilenlere geçmişe dönük olarak prim borcu hesaplandı.

Zaman aşımı 10 yıl

Emekli olan ve kendi dükkanını açıp çalışmaya devam edenler ile anonim şirketlere ortak olanlar ödemedikleri prim borçlarından 10 yıl boyunca sorumlu. 10 yıl geçtikten sonra SGK geriye dönük olarak bu kişilere prim borcu çıkartamıyor. Dolayısıyla, şu an itibarıyla SGK en fazla 2004 yılına kadar geriye giderek borç çıkartabiliyor. SGK'nın primlere ilişkin tüm borçlara yeniden yapılandırma öngören kanun tasarısı, bilinen adıyla Torba Yasa, Meclis'e gelince çalışıp da primini ödeyemeyen emeklilerde bir beklenti oluştu. SGDP borçlarının yeniden yapılandırma kapsamında olup olmadığı ve kimlerin borçlarını bu kapsamda ödeyebilecekleri konusu merak ediliyor.

Adına borç çıkarılan ve daha önceki borcunu taksitlendiremeyen veya taksitlerini ödemeyip yapılandırması bozulanlar çıkacak Torba Yasa'yı beklesinler. Bu borçlar da kapsama alındı, yasa çıkar çıkmaz SGK'ya başvuru yaparak taksitlendirme talep etsinler.

Borç silinmeyecek, azalacak

Düzenleme ile geriye dönük olarak borcu olan emeklilerin borçlarının gecikme zamları silinecek. Yani SGK'nın geçmişe dönük borç çıkarttığı emeklilerin borçlarının gecikme zamları tahsil edilmeyecek.

Bu kapsamda geçmişteki borçlar enflasyonla güncellenecek ve belirlenen rakamdan taksitlendirme yapılacak. Yani her durumda emeklimizin borcu silinmeyecek ancak, borç miktarı önemli miktarda düşecek ve taksit imkanı gelecek.

Kanun Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra borçluların gerekli başvuruyu yapmak için 4 ayı olacak. Bu sürede borçlarını yapılandıranların 36 aya yayarak 18 eşit taksitle bu borçlarını ödemeleri mümkün. Halen borcu nedeniyle maaşının dörtte birine haciz uygulanan emekliler için de aynı koşullar geçerli olacak. Bu durumda olanlar da yasa çıktıktan sonra SGK'ya başvuru yapmalılar.

SGK verilerine göre, SGDP uygulaması kapsamında halen 1 milyon 708 bin 660 emekli çalışmaya devam ettiği için prim ödüyor. Bu kişiler, esnaf, işçi, memur iken emekli olduktan sonra kendi adına iş kuranlar yani Bağ-Kur kapsamında çalışmaya tekrar başlayanlar ile emekli olduktan sonra SSK yani 4/a'lı olarak çalışmaya devam edenler. Çalıştığı işyerinde emekli olup, daha sonra yine aynı işyerinde çalışanların sayısının çok fazla olduğu biliniyor.

Erken emekliliğin bir sonucu bunlar

SGDP uygulamasının arkasında sürekli ifade etmeye çalıştığımız ve sosyal güvenlik sistemine kalıcı hasarlar verdiğine inandığımız erken emeklilik düzenlemeleri yatıyor. Geçmiş dönemlerde erken yaşlarda emekli olan kişiler, çalışmaya devam ediyorlar. Böyle olunca, zaten ekonomisi iş yaratmakta güçlük çeken ülkemizin gençlere iş yaratması daha da zorlaşıyor.

Diğer yandan, işverenlerin tercihi yüksek tecrübe sahibi bu kişileri çalıştırmak yönünde olabiliyor. Bu nedenle hem gençlerimizi işsiz bırakıyoruz, hem de emeklilerimize verdiğimiz maaşın belirli bir bölümünü kesiyoruz. İşin diğer boyutunda ise emekli maaşlarının düşüklüğü gerçeği yatıyor. Emeklilerimize yaşlılıklarında yeterli geliri sunabilsek, onlarda çalışmak yerine bir sahil kasabasına yerleşmeyi düşünebilecekler.

Emeklinin ödediği borç yarım milyar TL'yi aştı

Kendisine geçmişte borç çıkarılan emekliler, 6111 sayılı Kanun kapsamında borçlarını yapılandırma hakkına kavuşmuşlardı. 117 bin kişi toplam 472 milyon 542 bin TL borcunu yapılandırmıştı. Fakat bu kapsamda ödeme yükümlülüklerine uyulmadığı için 21 bin 851 kişinin yapılandırması bozuldu.

Yapılandırması bozulanlar ve ilerleyen tarihlerde SGK tarafından borç çıkarılanlar için Ocak 2013'tse yeniden bir yapılandırma hazırlandı. 258 bin 889 kişi bu kapsamdaki borçlarını yapılandırmak için başvurdu.

1 milyar TL borç bu kapsamda yeniden yapılandırıldı. Borcunu yapılandıranlardan 20 bini ise borçlarını ödeyemedikleri için yapılandırmaları bozuldu.

Halen 145 bin 521 emeklinin yapılandırması devam ediyor. Şu ana kadar yapılandırma yani taksitle borç ödenmesi kapsamında SGK'nın tahsil ettiği borç miktarı 568 milyon 869 bin TL. Yani yarım milyar TL emekliden alınıp SGDP kapsamında SGK'nın kasasına girdi. Meclis'te yasalaşmayı bekleyen tasarının hayata geçmesiyle daha fazla miktarda borcun yapılandırmaya sokulup tahsil edileceği tahmin ediliyor.