Laboratuvar Alanında Döviz Kuru 1. Derece Maliyet Unsurudur
Laboratuvar alanı yalnızca ülkemizde değil, tüm dünyada teknik ve dövize bağımlı bir sektördür. Çünkü, neredeyse tüm laboratuvar testleri ve cihazları belirli merkezler ve belirli firmalarca üretilmektedir. Bunların da satışı USD veya Euro iledir.
Maliyetlerin büyük çoğunluğunu laboratuvar testlerinin giriş fiyatları oluşturmaktadır.
Bu nedenle de, döviz kuruna tam bir bağımlılık durumu bulunmaktadır.
2006 Yılından İtibaren Döviz Kurunda Değişim Ne Oldu?
SGK’nın, en son olarak 2006 yılında güncellemiş olduğu ve o günden beri hemen hemen değiştirmeden devam ettirdiği, laboratuvar testlerinin SUT fiyatları, döviz kuruna paralel fiyatlanacak olursa, gerekli olan değişim oranı şöyledir:
2006 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos) = 1.44 TL
2018 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos) = 6.59 TL
Değişim oranı USD de = 6.59/ 1.44 = % 457’dir
2006 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos) = 1.86
2018 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos) = 7.60
Değişim oranı Euro’da= 7.60/ 1.86 = % 408’dir.
SONUÇ: SGK’nın SUT’taki laboratuvar test fiyatlarını dövize paralel güncellemesi için, yaklaşık %400, yani 4 katı bir artış yapması gerekli görünmektedir. Yani 2006’da 10 TL olan bir testin fiyatı, bugün için 40 TL olmalıdır. (Test fiyatı x4)
2016 Yılından İtibaren Döviz Kurunda Değişim Nasıldır?
Bir laboratuvar 2016 yılında test fiyatlarında fiyat düzenlemesi yapmış ise, bugün itibariyle dövize paralel güncelleme yapması için, aşağıdaki değişim oranlarına göre hareket etmek durumundadır.
2016 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos)= 2.95 TL
2018 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos)= 6.59 TL
2016 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos)= 3.30 TL
2018 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos)= 7.60 TL
USD’deki değişim= 6.59/ 2.95 =% 223’tür.
Euro’daki değişim= 7.60/ 3.30 = % 230’dur.
2016 yılındaki fiyat karşılığını bulabilmek için, en az %220 artış yapması gerekmektedir (Dövize paralel artış yaparsa). Yani, 10 TL olan bir testin fiyatı 22 TL olmalıdır. (Test fiyatı x 2.20)
2017 Yılındaki Bir İhalenin Durumu Nereye Gidiyor?
Bir laboratuvar, 2017 yılının Ağustos ayı civarında bir laboratuvar test ihalesi almış ise, bugün için dövize paralel güncelleme yapması, ve aynı fiyat gücünü yakalaması için:
2017 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos) = 3.54 TL
2018 yılındaki USD/ TL fiyatı (Ağustos) = 6.59 TL
2017 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos) = 3.96 TL
2018 yılındaki Euro/ TL fiyatı (Ağustos) = 7.60 TL
USD’deki değişim= 6.59 / 3.54 = % 186
Euro’daki değişim= 7.60 / 3.96 = % 191
2017 Ağustos’taki aynı fiyat gücünü yakalamak için, yeni fiyata yaklaşık %85 daha eklenmelidir. (2017 fiyatı x 1.85). Yani 10 TL’lik fiyat x 1.85= 18.5 TL olmalıdır.
2018 Şubat/ Mart Ayındaki Bir İhalenin Durumu Nasıl Etkileniyor?
2018 yılının Şubat/ Mart aylarında yapılan bir ihale veya anlaşmanın fiyatını yakalayabilmek için:
2018 yılı Şubat/ Mart USD/TL fiyatı= 3.77 TL
2018 yılı Ağustos USD/TL fiyatı = 6.59 TL
2018 yılı Şubat/ Mart Euro /TL fiyatı= 4.67 TL
2018 yılı Ağustos Euro/TL fiyatı = 7.60 TL
USD’deki 6 aylık değişim= 6.59/ 3.77= %175
Euro’daki 6 aylık değişim= 7.60/ 4.67= %162
Ortalama değişim %170 civarındadır.
Yani, döviz olarak maliyetlerde %70 daha yükselme gerçekleşmiştir.
10 TL’lik bir testin benzer gücünü yakalamak için, 17 TL almak gerekmektedir (Dövize paralel).
( 10x 1.70= 17 TL).
DÖVİZ KURU DEĞİŞİMİ MALİYETLERİ NASIL ETKİLER?
Bu durum, işletmenin yapısına göre değişmektedir.
Örneğin bir tıbbi laboratuvarda, maliyetlerin oranları farklıdır.
Maliyetlerin yaklaşık %30’u kitlerdir. Bunlar döviz kuru artışından doğrudan etkilenirler.
Maliyetlerin %30 civarı işçilik giderleridir. Bu konuda asgari ücretteki artış parametresi kullanılabilir.
Maliyetlerin %40’ı da diğer kategoridir. Bu konuda da TEFE/TÜFE veya enflasyon oranı kullanılabilir.
Buna göre bir hesaplama yaparsak:
2018’e Göre Değişim Oranları
Yıl | USD | % Değişim | Euro | % Değişim | % Değişim Ortalama Döviz% | Değişim Asgari Ücret | Asgari Ücret % Değişim | TÜFE | TÜFE Değiş % |
2006 | 1.44 | %457 | 1.86 | %408 | %420 | 380 | %421 | 123 | %298 |
2016 | 2.95 | % 223 | 3.30 | 230 | %220 | 1.300 | %123 | 274 | 133 |
2017 | 3.54 | % 186 | 3.96 | 191 | %190 | 1.404 | %114 | 299 | 122 |
2018 | 6.59 |
| 7.60 |
|
| 1.603 |
| 367 |
|
TOPLAM MALİYETE YANSIMA
Yıl | Döviz Etkisi | İşçilik Etkisi | Enflasyon Etkisi | TOPLAM | (Maliyetin % 30’u) | (Maliyetin % 30’u) | (Maliyetin % 40’ı) | ETKİ |
2006 | %420x %30= 126 | %421x %30= 126 | %298x %40= 119 | %371 |
|
|
|
|
2016 | 220x %30= 66 | 123x %30= 36 | 133x % 40= 53 | % 155 |
|
|
|
|
2017 | 190 x %30 = 57 | 114 x % 30= 34 | 122 x %40 = 48 | % 139 |
|
|
|
|
SONUÇ: 2006’ da 100 olan bir fiyat, 2018’de 371 TL,
2016’da 100 olan bir fiyat, 2018’de 155 TL
2017’de 100 olan bir fiyat, 2018’de 139 TL olmak durumundadır.
Kit satan firmalarda ise bu oran değişir. Döviz fiyatları daha belirleyicidir. Bunlarda, döviz kuru değişimlerine göre fiyatlar değişecektir. Artış oranı daha fazla olacaktır.
Tıbbi laboratuvarlarda ise, laboratuvarın yapısına bağlı olarak bu oranlar değişiklik gösterecektir.
Örneğin, az elemanla butik çalışan laboratuvarlarda işçilik maliyetleri daha düşük olabilir.
Yoğun kit tüketimi ve otomasyonla çalışan büyük laboratuvarlarda, kitlerin maliyete yansıması daha fazla olacaktır. Bu tür laboratuvarlarda, dövizin maliyete yansıması da daha fazla oranda olacaktır.
Yani, laboratuvarlarda genelde %30 kit, %30 personel ve %40 diğer giderler tanımlaması genel bir tanımlamadır. Bu oranlar, laboratuvarın yapısına göre kendi içinde değişebilmektedir.
BU DURUM, MÜCBİR SEBEP KOŞULLARI OLUŞTURMUŞ BULUNMAKTADIR
Hükümet tarafından da ilan edildiği üzere, firmalara “mücbir sebep” koşullarının uygulanacağı belirtilmiştir.
Kredi ve çek ödemelerindeki gecikmelerin, negatif kredi kaydına geçmeyeceği belirtilmiştir.
Kredilerin yeniden yapılandırılabileceği belirtilmiştir.
Hükümet, krize karşı önlemler paketinde bu durumları açık açık ilan etmiş bulunmaktadır.
Henüz uygulamaya koydular mı, bilemiyoruz.
Ancak, açıkça ilan etmiş durumdadırlar.
Mutlaka uygulamaya koymaları da gerekmektedir.
Çünkü firmaların, bu koşullara dayanabilmeleri olanaksızdır.
Krizin tüm yükünü firmaların üstlenmesine ve onların göz göre göre batmalarına izin verilmez, verilmemelidir.
MÜCBİR SEBEP KOŞULLARI İŞLETİLMELİDİR
Hükümetin bizzat kendisinin ifade ve kabul ettiği mücbir sebep koşulları işletilmelidir.
Bu koşullar çerçevesinde:
1. Daha Önceki İhalelerin Fiyatları Yeniden Değerleme İle Acilen Güncellenmelidir
Sadece bu yılın birkaç ayında, dövizde yaklaşık %60-70 yükselme mevcuttur.
Bu durum açıkça bir mücbir sebep, afet, felaket, olağanüstü durum koşullarıdır.
Bu yükü firmalar taşıyamazlar.
Tüm ihale fiyatları acilen yeni duruma göre güncellenmelidir.
Şöyle ki:
İhalenin yapıldığı tarihteki döviz kurları (Euro ve USD) ortalaması alınmalı, yeni döviz kurları ortalaması ile karşılaştırılmalı, değişim oranı belirlenmelidir. Örneğin, %170 değişim elde ediliyorsa, yani ihale tarihindeki döviz kuru 100 iken, bugün için 170 ise, o andaki fiyatlar 1.7 ile çarpılarak, güncel değerleme yapılmalı ve yeni fiyatlardan devam edilmelidir.
2. Hem Kuruma, Hem de Firmalara İhaleyi Sürdürmeme Hakkı Verilmelidir
Mücbir sebep nedeniyle oluşan değerleme fiyatı, eğer ilgili kurumu (yani hastaneyi) tatmin etmiyorsa, ihaleye devam etmeme hakkını kullanabilmelidir.
Aynı şekilde, ihaleyi sürdüren firma da, yeniden değerlemeye rağmen isterse, ihaleyi sona erdirebilmelidir.
Bu durumda, ihale yeniden ve yeni fiyatlar üzerinden düzenlenmelidir.
Ancak hiçbir kamu kurumu, firmaları ihaleye aynen eski fiyatlardan devam etmeye zorlamamalıdır. Bu durum, fırsatçılıktan ve kötü niyetten başka bir şey değildir.
Hükümet mücbir sebebi kabul ettiğine göre, zaten zorlayamazlar da.
Bize göre, firmaların mücbir sebep nedeniyle, ihalelerde yeni fiyat değerlemesi isteme hakları da doğmuş bulunmaktadır,
İhaleyi sonlandırma hakları da.
Hukuken bu hak bulunmaktadır.
Firmalar bu yönde hukuki yollara başvurabilirler.
En iyisi, hükümetin konuya açıklık getirmesi ve yeniden değerlemeyi kendisinin ilan etmesidir.
Böylelikle, hukuksal kargaşa önlenecektir.
Aksi takdirde, neredeyse tüm tıbbi laboratuvar firmalarının iflası kaçınılmaz görünmektedir.
Herhalde hükümet de, böyle bir sonucu istemeyecektir.
HÜKÜMETİ, ACİL DÜZENLEME YAPMAYA DAVET EDİYORUZ.
Saygılarımızla.
Prof. Dr. Paşa Göktaş
TIPLAB
Tıp Laboratuvarları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Mail: [email protected]
Sağlık Aktüel - www.saglikaktuel.com
YASAL UYARI: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Sağlık Aktüel’e (www.saglikaktuel.com) aittir. İzin alınmadan aktif bağlantı kurulsa bile içerik kullanılamaz. Yapılan alıntılar için 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 36. maddesi uyarınca yasal işlem uygulanacaktır.
