ÇALIŞANIN YILLIK İZİN SEZONU AÇILDI PEKİ HAKLARINIZI BİLİYOR MUSUNUZ?

Okullar kapanıyor, havalar ve deniz ısındı, çalışanları yavaş yavaş izne çıkma istekleri sarmaya başladı. Yine yaz ayları geldi. Yıllık izin hakları ile ilgili çalışanlar arasında farklılık gösteren sorular dağları aşmaya başladı. Biz de bugün sizlere yıllık izin hakkınız ile ilgili yazmaya karar verdik. Sorularınızı da kısa kısa cevaplayacağız. 4857 ve 854 sayılı kanuna göre çalışanlar kullanmadıkları iznin ücretini takip eden ayda alırlar.

Bilinen adıyla işçi olanlar 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışmaktadırlar ve yıllık ücretli izinleri de bu kanuna göre hesaplanır. (854 sayılı Deniz İş Kanunu'na da aynı hakları verir)
Kanunun 53'üncü maddesine göre; "İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir...
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,
b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,
Az olamaz..."
54'üncü maddeye göre ise "...İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır."

YILLIK İZİN ÜCRETİ PEŞİN ÖDENİR
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği'nin 4'üncü maddesine göre ise " İş Kanununun 53'üncü maddesinin birinci fıkrası ile 54'üncü maddesindeki esaslar ve 55'inci maddesindeki durumlar göz önünde tutularak her işçinin yıllık ücretli izne hak kazandığı tarih ... yıllık ücretli izin kayıt belgesine yazılır." Bunlara göre; yıllık izin hesabında o işyerinde ilk işe girilen tarihe göre yıllık dönemlerin tamamlanmasına dikkat edilir. Yani, 1 Temmuz günü işe başlayan bir işçinin yıllık izin hakkı her yıl 1 temmuz günü başlar. Takip eden yılların birinde 1 Temmuz gelmeden işten ayrılırsa kıst izin süresi uygulanmaz. Mesela 1 Temmuz 2008 işe başlayan birisi ilk defa 1 Temmuz 2009 günü yıllık izne hak kazanır. 25 Haziran 2010 günü işten çıkarılmış veya ayrılmışsa 11 aylık bu çalışması için izin hakkı yoktur. Gerek, 4857 ve gerekse 854 sayılı kanunlara göre çalışanlar ücretlerini ayın sonunda daha doğrusu takip eden ayda alırlar işte, bu kişiler yıllık izne çıkacaklarsa paralarını peşin almalı ve işveren de peşin ödemelidir. (4857 md. 57)
Ayrıca, izin süresine rastlayan pazar günleri ile izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatil günleri izinden sayılmaz ve izne ilave edilmelidir. Mesela, 14 gün izne çıkan bir işçinin izin süresi içine rastlayan 2 pazar günü ile birlikte 16 gün izni olur. Ayda 30 gün çalışmak esas olmakla birlikte bazı kısmi süreli iş akitleri ile daha az süreli çalışmalar da yapılabilmektedir. Mesela ayda 15 günlük hizmet akdi yapılan ve ayda 15 gün çalışan işçinin yıllık izni de kısmi hesaplanır.

Memurların izinleri de farklıdır
657 sayılı Devlet Memurları kapsamında çalışanlar için izin uygulamaları farklıdır. Kanunun 102'inci maddesine göre; "Devlet memurlarının yıllık izin süresi, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilir."
Madde metninden de görüleceği üzere memurlarda ilk 9 yılın izni 20 gün, 10'uncu yıldan itibaren bu süre 30 gündür. Araya denk gelen tatil günleri ise bu süreye dahil edilmez.
 

MEMURLAR İKİ YILI BİRLEŞTİREBİLİR
Devlet memurları bir yıl izin kullanmazlarsa ertesi yıl iki yıllık izinlerini birleştirerek kullanabilirler ama bu durum sözleşmeli memurlar için geçerli değildir. Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında kullanılacağı konusunda tercihi esastır.

Sözleşmelilerde izin süresi
Kamuda sözleşmeli çalışanlara imzalatılan sözleşmeye göre;
a) Yıllık izin: Hizmet süresi 1 yıldan 10 yıla kadar olanlara 20 gün, 10 yıldan fazla olanlara 30 gün ücretli izin verilir. Yıllık izinler sözleşme yılı içerisinde kullandırılır.
b) Hastalık izni: Resmi tabip raporu ile kanıtlanan hastalıklar için, yılda 30 günü geçmemek üzere ücretli izin verilebilir.
c) Mazeret izni: Personele isteği üzerine, eşinin doğum yapması halinde iki gün, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi ve ölümü halinde ve her olay için üç gün ücretli mazaret izni verilir.
d) Doğum izni: Sözleşmeli kadın personele, doğumdan önce sekiz doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta süre ile izin verilir. Ancak beklenen doğum tarihinden sekiz hafta öncesinde, sağlık durumunun uygun olduğunu doktor raporu ile belgeleyen kadın personel, isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.
e) Süt izni: Sözleşmeli personele, bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Annenin saat seçim hakkı vardır.

Yıllık izinde çalışma yasaktır
Bütün çalışanların izinlerinde amaç dinlenmeleri ve enerji toplayarak işe başlamalarıdır. Bu sebeple yıllık ücretli izin süresince çalışanların başka iş veya işyerlerinde çalışmaları da yasaktır. Şayet, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. Ayrıca, işveren, isterse bu personelin hizmet akdini, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/II-(e) bendi uyarınca tazminatsız olarak feshedebilir.

İZNİN BİRİ EN AZ 10 GÜN OLMALI
4857 sayılı Kanun'un 56'ncı maddesine göre; "...izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.

4 güne kadar yol izni
Yıllık ücretli izinlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.

İzin sorularınıza kısa cevaplar

Yıllık izin ve SGK matrahı
Kısa bir sorum olacak 'kullanılmayan yıllık izinler işçi çıkışı yapılırken, SSK matrahına mı eklenir yani SSK matrahını etkiler mi? Halit Hellaç

Halit Bey, işten çıkma ve çıkarılma esnasında işçiye ödenecek olan kullanılmayan yıllık izin ücretlerinden de SGK primi kesileceğinden SSK matrahını etkiler.

20 gün izin 6'ncı yılda başlar
12.07.2006'da özel bir şirkette işe girdim. Beş yılım bitti. 13.07.2011 tarihinde izne çıkmak istersem, bahse konu bu yıl için 14 gün mü 20 gün mü izin hakkım oluyor? 167'yi aradım sordum; "5 yıl 1 günlükken 20 gün hak kazanıyorsunuz" dediler ama işverenim kabul etmedi. Hangisi doğru? Ayten Çolakoğlu

İşvereniniz haklı ilk beş yıl için yıllık izin 14 gün, 6 yıldan itibaren 20 gündür.

Hac izni
Yıllık iznimi umrede kullandım 5 gün iznim kaldı. Şimdi de hac çıktı. Ücretsiz izin hakkı var mı? Raporla yurtdışına çıkabilir miyim? Mehmet K.

Hac veya yurtdışına çıkmak için 657/108 gereğince, "E) Memura, yıllık izinde esas alınan süreler itibarıyla beş hizmet yılını tamamlamış olması halinde toplam bir yıla kadar aylıksız
izin verilebilir..." hükmüne göre aylıksız izin alabilirsiniz. Veya rapor alıp izne çevirip hacca gidebilirsiniz.

Kullanılmayan yıllık izin 1990-2011 yılları arasında 20 yıl SSK'lı olarak aynı işyerinde birfiil çalıştım. Kullanmadığım 11 yıla ait iznim duruyor. Parasını alabilir miyim? Mustafa Can

İşten çıksanız da çıkarılsanız da kullanmadığınız tüm yıllık izinlerin parasını herhangi bir kısıt olmadan alabilirsiniz.

Eski işçinin izin süresi
24.06.1996 yılında giriş, 30.11.2000 tarihinde çıkış alan personel, tekrar aynı işyerine 15.12.2004 tarihinde geri geldi. 2005 yılında yıllık iznini hangi aydan itibaren hak eder? Sibel Keskin Önay

Sibel Hanım, işçiniz ilk işten çıkarken kıdem tazminatı almışsa veya kıdem tazminatı hakkını elde etmeden çıkmışsa yeni işe girdiğinden kıdemi sıfırdan başlar.

SGK doğum borçlanma tuzağını gevşetti
Habertürk'ün ısrarlı haberlerinden sonra SGK doğum borçlanması yapanlara kurduğu tuzağı biraz gevşetti. 16 Haziran 2011 günü Resmi Gazete'de yayımlanan SSİY değişiklik yönetmeliği ile SGK doğum borçlanması tuzağını gevşetti. Buna göre gerek Bağ-Kur ve gerekse de isteğe bağlı Bağ-Kur'lu iken doğum borçlanması parası ödeyen ve bu sebeple son 7 yıllık sürede Bağ-Kur süresi çoğunluğu elde ettiği için SSK'dan emeklilik haklarını kaybettirdiklerine haklarını birazcık verdi.
Yeni yönetmeliğin değişik 66'ncı maddesine göre, "(11) 5510 sayılı Kanun'un 41'inci maddesine göre yapılan borçlanmalarda aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edilir" denildiğinden artık Bağ-Kur'a sayılan doğum borçlanmasını para alabilirsiniz. Sonrasında da birkaç gün SSK'lı çalışıp yeniden doğum borçlanması yaptığınızda SSK'dan emekli olacaksınız.

Ali TEZEL