AİLE HEKİMLİĞİ YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK'E İLİŞKİN HUKUKİ DEĞERLENDİRME

21 Mart 2011 tarih ve 27871 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik ile Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Değişiklikler 1 Nisan 2011 tarihinde yürürlüğe girecektir.

DEĞİŞİKLİKLER

I- Yönetmeliğin "Tanımlar" Başlıklı 3. Maddesinde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

1-   3. maddenin "Aile Sağlığı Elemanı" başlıklı c bendine, acil tıp teknisyenleri de eklenmiş olup; bendin son hali;

"c) Aile sağlığı elemanı: Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleşmeli olarak çalıştırılan veya Bakanlıkça görevlendirilen hemşire, ebe, sağlık memuru (toplum sağlığı) ve acil tıp teknisyenini"

şeklini almıştır.

2-    3. maddeye, daha önce 30.12.2010 tarihinde yürürlüğe giren, Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler İle Sözleşme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik'de de tanımlanmış olan "Entegre Sağlık Hizmeti"nin tanımı eklenmiştir. Buna göre;

"e) Entegre sağlık hizmeti: Bakanlıkça belirlenecek yerlerde, bünyesinde koruyucu sağlık hizmetleri, acil sağlık hizmetleri, muayene, tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri, doğum, ana çocuk sağlığı hizmetleri, ayakta ve yatarak tıbbî ve cerrahî müdahale ile çevre sağlığı, adlî tabiplik ve ağız diş sağlığı hizmetleri gibi hizmetlerin de verildiği, birinci basamak sağlık hizmetlerini yoğunlukla yürütmek üzere tasarlanmış sağlık hizmetini"

ifade eder.

3-     3. maddenin e bendinde; "Aile hekiminin yıllık izin veya hastalık izninde bulunduğu sürede yerine bakan veya boş aile hekimliği pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile hekimi" şeklinde tanımlanan "Geçici aile hekimi", değişiklik sonrasında f bendinde;

"f Geçici aile hekimi: Aile hekiminin yıllık izin, hastalık izni ve benzeri nedenlerle görev başında bulunamadığı sürede yerine bakan veya boş aile hekimliği pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile hekimini ifade eder."

şeklinde tanımlanmıştır.

4-   Yine 3. maddenin f bendinde; "Aile sağlığı elemanının yıllık izin veya hastalık izninde bulunduğu sürede yerine bakan veya boş aile sağlığı elemanı pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile sağlığı elemanı" şeklinde tanımlanan "Geçici aile sağlığı elemanı", değişiklik sonrasında g bendinde;

"g) Geçici aile sağlığı elemanı: Aile sağlığı elemanının yıllık izin, hastalık izni ve benzeri nedenlerle görev başında bulunamadığı sürede yerine bakan veya boş aile sağlığı elemanı pozisyonuna yerleştirme yapılıncaya kadar bu pozisyona görevlendirilen aile sağlığı elemanını ifade eder."

şeklinde tanımlanmıştır.

II- Yönetmeliğin "Gezici ve Yerinde Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi" Başlıklı 6. Maddesinde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

Yönetmeliğin 6. maddesinin üçüncü fıkrası;

"(3) Aile hekimlerinin gezici sağlık hizmeti sunacakları bölgelerdeki yerleşim birimlerine bir plan dâhilinde periyodik aralıklarla ulaşmaları ve hizmet vermeleri esastır. Gezici sağlık hizmetine ilişkin planlama; coğrafi durum, iklim ve ulaşım şartları ile kendisine bağlı yerleşim birimlerinin sayısı dikkate alınarak ve her 100 kişi için ayda üç saatten az olmamak üzere aile hekimi tarafından yapılır. 750 kayıtlı kişiye kadar haftada en az bir kez, 750 ve üzeri kayıtlı kişiye ise haftada en az iki kez gezici sağlık hizmeti verilir. Gezici sağlık hizmeti bölgesinde Bakanlığa ait sağlık tesisi var ise bu tesisler hizmet için kullanılabilir."

düzenlemesine yer vermekte idi.

1 Nisan 2011 tarihinde yürürlüğe girecek değişiklikler ile 3. fıkranın ikinci cümlesindeki "üç" ibaresi "iki" şeklinde; üçüncü cümlesi ise, "Her bir yerleşim birimine haftada en az bir kez gezici sağlık hizmeti verilir." şeklinde değiştirilmiştir.

Bu durumda, 6. maddenin 3. fıkrası;

"(3) Aile hekimlerinin gezici sağlık hizmeti sunacakları bölgelerdeki yerleşim birimlerine bir plan dâhilinde periyodik aralıklarla ulaşmaları ve hizmet vermeleri esastır. Gezici sağlık hizmetine ilişkin planlama; coğrafi durum, iklim ve ulaşım şartları ile kendisine bağlı yerleşim birimlerinin sayısı dikkate alınarak ve her 100 kişi için ayda iki saatten az olmamak üzere aile hekimi tarafından yapılır. Her bir yerleşim birimine haftada en az bir kez gezici sağlık hizmeti verilir. Gezici sağlık hizmeti bölgesinde Bakanlığa ait sağlık tesisi var ise bu tesisler hizmet için kullanılabilir."

halini almıştır.

III- Yönetmeliğin "Çalışma Saatleri" Başlıklı 10. Maddesinde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

1- Yönetmeliğin 10. maddesinin beşinci fıkrası;

"(5) Adli tıp kurumunun doğrudan hizmet vermediği ve hastane bulunan yerlerde yerinde otopsi dışındaki adli tıp hizmetleri hastaneler tarafından verilir. Yerinde otopsi mesai saatleri içerisinde toplum sağlığı merkezi hekimlerince yapılır. Hastane bulunmayan ilçe merkezleri ve entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde acil sağlık hizmetleri ile yerinde otopsi hizmeti dışındaki adlî tabiplik hizmetleri; mesai saatleri içinde aile hekimleri, mesai saatleri dışında ve resmi tatil günlerinde ise ilçe merkezindeki, toplum sağlığı merkezi hekimleri, entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde çalışan hekimler ve aile hekimlerinin toplamı dikkate alınarak aşağıdaki gibi icap veya aktif nöbet uygulamaları şeklinde yürütülür."

düzenlemesine yer vermekteydi. Değişiklikler ile 5. fıkranın 2. cümlesi değiştirilmiş

ve 5. fıkra;

"(5) Adli tıp kurumunun doğrudan hizmet vermediği ve hastane bulunan yerlerde yerinde otopsi dışındaki adli tıp hizmetleri hastaneler tarafından verilir. Yerinde otopsi hizmetleri, mesai saatleri içinde toplum sağlığı merkezi hekimlerince, mesai saatleri dışında öncelikle toplum sağlığı merkezi hekimleri olmak üzere aile hekimleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki hekimlerin de dahil edilebileceği icap nöbeti şeklinde sunulur. Hastane bulunmayan ilçe merkezleri ve entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde acil sağlık hizmetleri ile yerinde otopsi hizmeti dışındaki adlî tabiplik hizmetleri; mesai saatleri içinde aile hekimleri, mesai saatleri dışında ve resmi tatil günlerinde ise ilçe merkezindeki, toplum sağlığı merkezi hekimleri, entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde çalışan hekimler ve aile hekimlerinin toplamı dikkate alınarak aşağıdaki gibi icap veya aktif nöbet uygulamaları şeklinde yürütülür."

halini almıştır.

2- Yönetmeliğin 10. maddesine;

"(6) İhtiyaç olması halinde beşinci fıkrada aile hekimleri için öngörülen çalışma şekil ve koşulları aile sağlığı elemanları için de uygulanır. Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde tutulan nöbetler için aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına nöbet ücreti ödenmez veya nöbet izni verilmez. Bu çalışmaların karşılığı olarak farklı katsayı ile kayıtlı kişi sayısı ödemesi yapılabilir."

şeklindeki altıncı fıkra eklenmiştir.

IV- Yönetmeliğin "Aile Sağlığı Merkezinin Teknik Donanımı" Başlıklı 20. Maddesinde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

Yönetmeliğin 20. maddesinin birinci fıkrasının (ad) bendinde sadece "Jeneratör" yer almakta iken, (ad) bendi "Jeneratör veya kesintisiz güç kaynağı" olarak değiştirilmiştir.

V- Yönetmeliğin "Aile Sağlığı Merkezinin Oluşturulması" Başlıklı 21. Maddesinde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

Yönetmeliğin "Aile sağlığı merkezinin oluşturulması" başlıklı 21. fıkrasına;

"(7) Aile sağlığı merkezlerine Bakanlıkça belirlenen kıstaslar çerçevesinde isim verilir."

şeklindeki yedinci fıkra eklenmiştir.

Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-1 Aile Hekimliği Uygulamasında Atama ve Nakillerle İlgili Usul ve Esasların 3. maddesinin ikinci ve dördüncü fıkralarında yer alan "hemşire" ibarelerinden sonra gelmek üzere "acil tıp teknisyeni" ibaresi eklenmiş ve aynı maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinin ikinci cümlesi yürürlükten kaldırılmıştır. Bu durumda;

1-  3. maddenin 2. fıkrası;

"(2) Ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni ve sağlık memurları (toplum sağlığı) kendilerinin talebi ve Bakanlık veya kurumlarının muvafakati ile aşağıdaki öncelik ve şartlar gözetilmek suretiyle sözleşmeli aile sağlığı elemanı olarak istihdam edilirler.

a) Kadrosu veya pozisyonu pilot ilde olmak şartıyla o ilin kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ve aile hekimince talep edilen ebe, hemşire veya sağlık memurları (toplum sağlığı), aile sağlığı elemanı sözleşmesi imzalayabilirler."

halini almıştır.

2-  3. maddenin 4. fıkrası;

"(4) Üç ay içinde aile hekimi sözleşme imzalayacak bir aile sağlığı elemanı bulamaz ise aile hekiminin talebi üzerine Valilik, sözleşme imzalamak isteyen ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni ve sağlık memuru (toplum sağlığı) ile o pozisyon için sözleşme imzalayabilir."

halini almıştır.

VII- Yönetmeliğin "Aile Sağlığı Merkezi Gideri Olarak Yapılacak Katkıların Tespitinde Kullanılmak Üzere Aile Hekimliği Birimi Gruplandırması" Başlıklı Ek-3'ünde Bazı Değişiklikler Yapılmıştır.

Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-3 Aile Sağlığı Merkezi Gideri Olarak Yapılacak Katkıların Tespitinde Kullanılmak Üzere Aile Hekimliği Birimi Gruplandırmasında bazı değişiklikler yapılmıştır. Ek-3'deki tablonun son hali aşağıdaki gibidir:

 

 

 

 

göre nakil veya yerleştirme işlemi yapılır."düzenlemesine yer vermektedir.

Değişikliklerle eklenen geçici madde uyarınca, sadece 14.12.2011 tarihine kadar yapılacak yerleştirmelerde bu maddede yer alan bir aylık süre 3 ay olarak uygulanacaktır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME

Yukarıda aktarılan değişikliklerde, öne çıkan hususlar özetle;

•      Hemşire, ebe ve sağlık memurlarının yanı sıra, aile sağlığı elemanı olarak "acil tıp teknisyenleri" ile de sözleşme imzalanacaktır.

•      Önceki düzenlemede, aile hekimleri ve aile sağlığı elemanlarının, sadece yıllık izin veya hastalık izninde olması halinde yerlerinin geçici görevlendirme ile doldurulacağı düzenlenmekte iken, geçici aile hekimi ve geçici aile sağlığı elemanı tanımlarına "ve benzeri nedenlerle" ibaresi eklenmiştir. Bu değişiklik ile hali hazırda idarenin geçici görevlendirmelerle zaten bunalttığı sağlık çalışanlarını, her türlü gerekçeyle geçici olarak görevlendirmesinin yolu açılmıştır.

Aile hekimlerinin ve aile sağlığı elemanlarının, hastalık izni ve yıllık izin dışında ne gibi nedenlerle(!) görevlerinin başında olamayacağını da, uygulamanın başlaması ile hep birlikte göreceğiz.

•      Aile hekimlerinin yoğun mesaisi düşünülünce sunulması mümkün olmayan, gezici sağlık hizmetleri, her 100 kişi için ayda en az 3 saatten, 2 saate düşürülmüştür. Ayrıca kayıtlı kişi sayısına bakılmaksızın, aile hekimlerince haftada en az bir kez gezici sağlık hizmeti verileceği düzenlenmiştir.

•      Yönetmeliğin önceki halinde, yerinde otopsi hizmetlerinin mesai saatleri içinde toplum sağlığı merkezi hekimlerince verileceği düzenlenmiş ancak mesai saatleri dışında kimler tarafından verileceği düzenlenmemişti.

1 Nisan 2011 tarihinden itibaren, yerinde otopsi hizmetleri; mesai saatleri dışında öncelikle toplum sağlığı merkezi hekimleri olmak üzere, aile hekimleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki hekimler de dahil edilerek icap nöbeti şeklinde sunulacaktır.

Ayrıca aile hekimleri için öngörülen çalışma şekilleri ve nöbetler ihtiyaç olması halinde aile sağlığı elemanları için de uygulanacaktır.

•      Bakanlık bünyesinde sözleşmeli olarak çalışan ve aile hekimlerince talep edilen ebe, hemşire ve sağlık memurlarının, istihdam edilme gerekçelerine uygun olarak ancak kendi ilçe sınırları içinde aile sağlığı elemanı sözleşmesi imzalayabilecekleri düzenlemesi yürürlükten kaldırılmıştır.

•      Yönetmeliğin önceki halinde, boşalan aile hekimliği pozisyonlarına ve yeni açılan aile hekimliği pozisyonlarına bir ay içinde yerleştirme yapılacağı yer almaktaydı.

Oysa İstanbul'da bir aylık süre uygulamaya yansımamış, pozisyonlara aylarca yerleştirme yapılmamış, idare; sözleşme imzalayarak yerleştirme yapmak yerine, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan hekimleri geçici görevlendirmeler ile oradan oraya adeta savurmuştur.

Yönetmeliğe eklenen geçici madde ile, 14.12.2011 tarihine kadar yapılacak yerleştirmelerde bu maddede yer alan bir aylık süre 3 ay olarak uygulanacaktır.

Böylece bu kadrolara aylarca yerleştirme yapılmamasının, "yasal zemini" de hazırlanmıştır.

• Gruplandırma kriterlerinde de bazı yenilikler olmuş; tuvaletlerin yanı sıra müşahede odasında da çalışır durumda acil çağrı butonu bulundurmak, aile hekimlerinin ek olarak çalıştırdıkları ebe, hemşire, acil tıp teknisyeni, sağlık memuru (toplum sağlığı) veya tıbbi sekreterden birinin haftada en az 10 saat çalıştırılması gibi, gruplandırmaya etki edecek yeni kriterler eklenmiştir.

Görüldüğü gibi, Yönetmelik değişiklikleri ile uygulamada zaten en çok şikayete konu olan iki temel konuda, değişiklik yapılmaktadır; yerinde otopsi hizmetleri ve geçici görevlendirme...

Özellikle mesai saatleri dışında tutulacak yerinde otopsi nöbetleri için, öncelikle toplum sağlığı merkezi hekimleri, aile hekimleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki hekimlerin icap nöbetine dahil edilmesinin bir dizi başka soruna yol açacağını tahmin etmek zor değildir. Bu düzenlemenin toplum sağlığı merkezi hekimlerinin zaten bir hayli fazla olan iş yükünü daha da artıracağı açıktır.

Keza herhangi bir gerekçe belirtmeksizin ve hiçbir kamu yararı gütmeksizin, boş ve/veya boşalan aile hekimliği pozisyonları geçici görevlendirmeler ile doldurulmaktayken; şimdi de (geçici aile hekimi ve aile sağlığı elemanı tanımına) "ve benzeri nedenlerle" gibi somut olmayan bir ibare eklenmiştir. Bu düzenlemenin zaten keyfi ve sübjektif olan geçici görevlendirmeleri, içinden daha da çıkılmaz bir eziyete dönüştüreceği açıktır.

Yönetmeliğin yargıya taşınması için gerekli girişimlerde bulunulacaktır. 28.03.2011

İstanbul Tabip Odası Hukuk Bürosu