Ülkedeki siyasi yelpazede en tartışmalı konularından biri olan kürtaj yasağı, 8 Kasım’da yapılacak ara seçimler öncesinde gündemde tartışılmaya devam ediyor.

Anayasa Mahkemesinin iptal kararından 2 ay sonra etkili hale gelen kürtaj yasağı, yarın Oklahoma, Tennessee ve Teksas’ta daha katı şekilde uygulanmaya başlanacak.

Roe-Wade kararının iptalinden önce kürtajın anne sağlığı ve tecavüz dışında zaten yasaklandığı Teksas’ta yarın uygulamaya girecek yeni yasa, kürtaj yapan doktorlara ömür boyu hapis ve en az 100 bin dolar para cezası gibi ağır maddeler içeriyor.

Kuzey Dakota ve Idaho’nın da bu hafta sonuçlanması beklenen yargı kararlarına bağlı olarak yarın veya cuma günü daha kısıtlayıcı kürtaj yasalarını uygulamaya koyabileceği kaydediliyor.

Roe-Wade kararının iptalinden sonra kürtaj yasağı konusunda ilk yeni yasayı geçiren Indiana eyaletinde 15 Eylül’de, Arizona’da da 24 Eylül’de ilgili yeni yasalar yürürlüğe girecek.

Tetikleyici yasaklar

Oklahoma'daki mevzuat hariç, diğer 4 eyaletteki yasalar, “tetikleyici yasak” şeklinde değerlendiriliyor. Geçmişte kürtajı yasaklamak için çıkarılmış ancak Yüksek Mahkemede 1973 yılında alınan Roe-Wade kararından dolayı tam hayata geçirilemeyen bu yasalar, kararın iptalinden dolayı uygulamaya konuluyor.

Tetikleyici yasakların birçoğunun yürürlüğe girmesi için, Yüksek Mahkemenin kararının üzerinden, her eyaletin kendi yasalarına bağlı olarak 1-2 ay civarında bir sürenin geçmesi gerekiyor.

ABD’de 26 eyaletin tetikleyici yasaklardan etkilenebileceği kaydedilirken, bunlardan Arkansas, Kentucky, Louisiana, Mississippi, Missouri ve Güney Dakota'da kürtajı yasaklayan yasalar şu ana kadar yürürlüğe girmiş bulunuyor.

Yeni kürtaj yasaları ağır cezalar öngörüyor

Cumhuriyetçilerin hakim olduğu Teksas’ta ve Tennessee’de kürtaj yasağı 2019’da eyalet meclislerinden geçmiş, ciddi sağlık sorunları dışında döllenmeden sonraki tüm kürtaj prosedürü yasaklanmıştı.

Idaho’da da 2020’de kabul edilen ve 5 yıla kadar hapis cezası öngören kürtaj yasağının, Adalet Bakanlığının itirazı üzerine 22 Ağustos’ta görülen davadan sonra, bugün bölge yargıcı tarafından ilgili yasanın engellenmesi veya yarın yürürlüğe girme kararının verilmesi bekleniyor.

Kuzey Dakota’daki kürtaj yasağının, kürtaj taraftarlarının açtığı dava çerçevesinde iddiaları geçen hafta dinleyen bir eyalet mahkemesi yargıcının kararına bağlı olarak cuma günü yürürlüğe girebileceği kaydediliyor.

Utah ve Wyoming eyaletlerindeki tetikleyici yasaklar ise kürtaj taraftarlarının açtığı davalar sonucu yerel mahkemeler tarafından geçici olarak engellenmiş durumda.

Sadece Oklahoma'da geçen yıl kabul edilen kürtaj yasağı, halihazırda yürürlükte olan bir yasanın yerini aldığı için Yüksek Mahkemenin Roe-Wade kararına bağlı tetikleyici bir yasa olarak değerlendirilmiyor. Bu eyaletteki kürtaj yasağı, ihlali halinde 10 yıla kadar hapis ve 100 bin dolar para cezası öngörüyor.

Kürtaj karşıtı bir savunuculuk grubu olan Ulusal Yaşam Hakkı Komisyonu, yaptığı yazılı açıklamada, yeni kürtaj yasalarının "binlerce çocuğun hayatını kurtaracağını", öte yandan da "annenin hayatını ve sağlığını korumak için kürtaja izin vermeye devam edeceğini” belirtti.

Kürtaj hakkını savunan “Planlı Ebeveynlik” organizasyondan yapılan karşı açıklamada da artan para ve hapis cezaları ile yasalardaki belirsiz yasal dilin, birçok tıp uzmanını acil tıbbi bakım sağlamanın sonuçları konusunda endişelendirdiği kaydedildi.

Haziranda kürtaj hakkını anayasal garanti altına alan karar iptal olmuştu

ABD Yüksek Mahkemesi, 24 Haziran'da ülke genelinde kürtaj hakkını anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli "Roe-Wade kararı"nı 9 yargıçtan 6’sinin oyuyla iptal etmişti.

Kararla kürtaj, anayasal bir hak olmaktan çıkarken, bu konudaki kanunlar eyaletlerin kendi inisiyatiflerine bırakılmıştı.

Söz konusu karar, sağ kesimde memnuniyetle karşılanırken, ABD Başkanı Joe Biden başta olmak üzere liberal cephe, kararı "kadın sağlığına saldırı" olarak yorumlamıştı.

Kararın ardından Yüksek Mahkeme önünde ve ABD'nin çeşitli kentlerinde, zaman zaman protesto gösterileri düzenlenmişti.

ABD’de 2 Ağustos’ta yapılan ön seçimlerde de Kansas’ta kürtaj yasağı referanduma girmiş, seçmenlerin yüzde 60’ı kürtaj hakkının korunmasını sonlandıran eyalet anayasasında yapılmak istenen değişikliğe "hayır" oyu vermişti.

Kansas’taki referandum, ABD Yüksek Mahkemesinin haziranda kürtaj hakkını anayasada korumaya alan Roe-Wade kararını bozmasından bu yana halk nezdindeki ilk oylama olması nedeniyle önemli bulunmuştu.