ABD'de 19. yüzyıldan bu yana göçmenlik politikalarının temel taşlarından biri olan doğumla vatandaşlık, Trump'ın bu düzenlemeyi kaldıracak kararnameyi imzalamasıyla yeniden tartışmaların odağına yerleşti. Kararnamenin bir federal hakim tarafından engellenmesi, doğumla vatandaşlık hakkının akıbetinin ne olacağı konusunda belirsizliğe neden oluyor.

ABD'de 1868’de yürürlüğe giren 14. Anayasa Değişikliği’yle garanti altına alınan doğum yoluyla vatandaşlık hakkı, ülkenin göçmenlik ve vatandaşlık politikalarının temel taşlarından biri olarak öne çıkıyor.

Değişiklik, 1861-1865'teki Amerikan İç Savaşı döneminde köleliğin kaldırılmasının ardından, eski kölelerin ve onların çocuklarının vatandaşlık haklarını güvence altına almak amacıyla kabul edildi ve 19. yüzyıldan bu yana milyonlarca kişinin ABD vatandaşı olmasını sağladı.

Anayasa’nın ilgili maddesi, "ABD'de doğan ya da ABD vatandaşlığına geçen ve ABD'nin yargı yetkisine tabi olan herkes ABD'nin ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır" ifadesiyle, ülke sınırlarında doğan herkese vatandaşlık hakkı tanıyor.

Trump’ın göreve başladığı gün imzaladığı bu hakkı kaldırmayı hedefleyen kararname federal bir hakim tarafından geçici olarak engellenirken, bu uygulamanın akıbeti merak konusu oldu.

- 18 yaşın altındaki 4,4 milyon ABD doğumlu çocuğun ebeveyni düzensiz göçmen

Annie E. Casey Vakfının (AECF) verilerine göre ABD'de 2000 yılında doğumların yüzde 21'i yabancı uyruklu anneler tarafından gerçekleştirildi.

2006'da yüzde 25'e ulaşan ve yıllar içinde hafif dalgalanmalar gösteren bu oran, 2021'de yüzde 21 ve 2023'te yüzde 24 olarak kaydedildi.

Öte yandan ABD'deki düzensiz göçmenlerin ülkede doğan çocuklarının sayısına ilişkin ise net bir istatistik bulunmuyor.

Ebeveynin yabancı vatandaşlığına ve yasadışı statüsüne rağmen, ABD hükümetinin yürütme organı bu çocukları doğumdan itibaren ABD vatandaşı olarak tanıyor.

Aynı durum, ABD'de yasal ancak geçici bir statüde bulunan turistler ve diğer yabancılardan doğan çocuklar için de geçerli.

Pew Araştırma Merkezi'ne göre, 2022'de 18 yaşın altındaki yaklaşık 4,4 milyon ABD doğumlu çocuk düzensiz göçmen olan bir ebeveynle birlikte yaşıyor.

ABD merkezli düşünce kuruluşu Göç Politikaları Enstitüsü, mevcut politika devam ederse 2050'ye kadar bu rakamın 4,7 milyona çıkacağını tahmin ediyor.

- ABD doğumlu çocukların göçmen ebeveynleri en çok hangi ülkelerden?

Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi verilerini kullanan 2016'daki Pew analizine göre, ABD doğumlu çocukların yabancı kökenli anneleri çoğunlukla 9 ülkeden ve Porto Riko'dan geliyor.

Porto Riko'da doğanlar ABD vatandaşı olurken, hükümet verileri bu kişileri tarihsel olarak yabancı doğumlular arasında sayıyor.

Bununla birlikte Meksika, ABD'de yabancı uyruklu annelerden doğan çocukların üçte birini oluşturuyor.

Diğer 8 ülkeyi ise Çin ve Hindistan (her biri yüzde 5), El Salvador, Guatemala ve Filipinler (her biri yüzde 3), Honduras, Vietnam, Dominik Cumhuriyeti ve Porto Riko (her biri yüzde 2) olarak sıralanıyor.

Öte yandan ABD'de turist vizesiyle ülkeye gelip burada doğum yapan kadınların sayısına ilişkin kesin bir istatistik bulunmuyor.

Hükümet verilerine göre, ABD'de yaklaşık 11 milyon düzensiz göçmen bulunurken, Trump'ın kararnamesinin kaç çocuğu etkileyeceği belirsiz.

- Doğum yoluyla vatandaşlığın ABD’ye katkıları

Uzmanlar, doğum yoluyla vatandaşlığın ABD’nin demografik yapısına ve ekonomisine önemli katkılar sunduğunu belirtiyor.

Amerikan Göçmenlik Konseyi'nin ABD Nüfus Sayım Bürosu verilerine dayanarak yaptığı analize göre, ABD'de yaşayan 48 milyon göçmen, 2022'de yaklaşık 1,6 trilyon dolarlık ekonomik faaliyet yarattı.

Öte yandan düzensiz göçmenlerin resmi, ücretli bir işte çalışmaları yasadışı olsa da, ABD Gelir İdaresi (IRS) tarafından sağlanan bireysel vergi mükellefi kimlik numarası (ITIN) aracılığıyla işlerini kurmaları ve federal, eyalet ve şehir vergilerini ödemeleri yasal.

Cornell Üniversitesi İşçi Enstitüsünün verilerine göre, ABD'de düzensiz göçmenler tarım işçilerinin yüzde 25'ini, bakım işçilerinin yüzde 19'unu, inşaat işçilerinin yüzde 17'sini, gıda ve hazırlık işçilerinin yüzde 12'sini oluşturuyor.

ABD ekonomisindeki bu işçi grubu, ülke ekonomisinin gelişmesinde önemli bir rol oynuyor.

Brookings Enstitüsü raporuna göre de, 2022'de düzensiz göçmenlerin harcama gücü 254 milyar doları aşarken, haneler toplamda 330 milyar dolarlık gelir elde etti ve yaklaşık 76 milyar dolar vergi ödedi.

Öte yandan, göçmenlik kısıtlamalarını savunanlar, özellikle düzensiz göçmenlerin, eyalet ve yerel bütçeler üzerinde net bir yük oluşturduğunu iddia ediyor.

- Tartışmaların merkezinde göçmenlik politikaları

Doğum yoluyla vatandaşlık, tarih boyunca ABD’nin göçmenlik politikalarının tartışmalı bir unsuru olurken, bu hakkı sona erdirmeye yönelik çabalar zaman zaman gündeme geldi.

Düzensiz göçmenlerin çocukları için doğum yoluyla vatandaşlık hakkını sona erdirme çabaları 40 yılı aşkın bir geçmişe dayanıyor.

ABD'de hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler, Vatandaşlık Maddesi'nin uygulanmasını daraltmayı amaçlayan yasalar çıkardı.

1993 yılında, Senatör Harry Reid doğum hakkı vatandaşlığını, ABD vatandaşlarının ve yasal olarak ikamet eden yabancıların çocuklarıyla sınırlayacak bir yasa teklifi sundu.

Bununla birlikte, 1993'ten bu yana her Kongre'de diğer yasa koyucular tarafından benzer yasa teklifleri sunuldu.

Bugün bazı kesimler bu hakkı, "ABD’ye yasa dışı yollarla gelen göçmenlere avantaj sağladığı" gerekçesiyle eleştirirken, insan hakları örgütleri, bunun evrensel bir hak olduğunu savunuyor.

- Dünya çapında doğumla vatandaşlık veren ülkeler

Dünya genelinde ve özellikle Amerika kıtasında yaklaşık 30 ülke doğuştan vatandaşlık hakkı tanıyor.

Bu ülkeler arasında ABD'nin yanı sıra Kanada, Meksika ve Orta Amerika ülkeleri öne çıkarken, Karayipler ve Güney Amerika'da da birçok ülke bu hakkı sağlıyor.

Afrika ve Okyanusya'da ise yalnızca birkaç ülke doğuştan vatandaşlık sunarken, bunun dışında, doğuştan vatandaşlık hakkını kısıtlayan ülkeler de bulunuyor.

Avrupa'da ise hiçbir ülke yabancılara doğumla vatandaşlık hakkı tanımıyor.

- Trump'ın hamlesine karşı hukuki mücadele

ABD Başkanı Trump'ın Oval Ofis'teki görevinin ilk gününde, annesi babası vatandaş olmayıp ABD’de doğan çocuklara vatandaşlık hakkı tanıyan uygulamayı sonlandırmak için imzaladığı kararname, 23 Ocak'ta bir federal hakim tarafından geçici olarak durduruldu.

ABD'nin Seattle eyaletindeki Bölge Yargıcı John Coughenour, Trump'ın kararnamesinin 14. Anayasa Değişikliği'ne "açıkça aykırı" olduğunu ifade ederek kararı engelledi. 40 yıldan uzun bir süredir yargıçlık yaptığını belirten Coughenour, "Bu kadar açık bir anayasa ihlalinin olduğu başka bir dava hatırlamıyorum." ifadelerini kullandı.

Bununla birlikte, California, New York ve New Jersey'in de aralarında bulunduğu 18 eyaletin savcısı, Trump’ın kararnamesine karşı açtıkları davalarla bu hakkın korunması yönündeki hukuki mücadeleyi sürdürmeye devam ediyor.

ABD'de yasadışı olarak ya da geçici vizeyle bulunan göçmenlerin çocuklarına vatandaşlık verilmemesi için kuralları değiştirmeyi amaçlayan Trump'ın kararnamesinin kapsamı ve geriye dönük uygulanıp uygulanmayacağına dair belirsizlikler halen devam ediyor.