Türkiye’de sağlık serbest bölgesine ihtiyaç var mı?

TÜRKİYE’DE SAĞLIK SERBEST BÖLGESİNE İHTİYAÇ VAR MI?

Gereklilik mi, Fantezi mi?

Cemal YILMAZ

Akademisyen / Araştırmacı

Sağlık Serbest Bölgesi (SASEB)

2010 yılında dönemin Sağlık Bakanı Recep AKDAĞ tarafından gündeme getirilen Sağlık Serbest Bölgesi (SASEB) projesinde aradan geçen bunca süreye rağmen herhangi bir ilerleme kaydedilemedi. Bu proje o tarihlerde hayata geçirilseydi Türkiye ne kazanırdı sorusu Sağlık Turizmi Sektöründe hala cevabını aramaktadır.

Türkiye’de Sağlık Turizmi

Sağlık turizminde veriye sahip ilk yıl olan 2003’te Türkiye’ye 103 bin yabancı, 36 bin 500 yurtdışında yaşayan Türk kökenli olmak üzere sağlık turizmi kapsamında 140 bine yakın sağlık turisti gelmiştir (Demirkıran, 2020)   .

2019 TÜİK verilerine göre Türkiye’ye deniz, güneş ve gezi için gelen konvansiyonel bir turist ortalama 666 Dolar bırakırken sağlık turisti ortalama bunun 2,5 katı yani 1.608 dolar bırakmaktadır. Bu miktarın 2024 yılında ortalama 1.854 Dolara çıkması öngörülmektedir (USHAŞ, 2021). Pandeminin etkisiyle 2020 yılında sağlık turisti sayısında ciddi bir düşüşle 388 bin sağlık turistini tedavi eden ve 1 milyar Dolar civarında gelir elde eden Türkiye sağlık sektörü 2024 yılında sağlık turisti sayısının katlanarak artması için çaba göstermektedir.

Türkiye’de sağlık turizmi faaliyetlerini yürütmek ve tek elden koordine etmek üzere Sağlık Bakanlığı tarafından kurulan ve yetkilendirilen USHAŞ, 2021’de yaptığı projeksiyonlarda 2024 yılında Türkiye’ye gelen sağlık turisti sayısının 2,5 milyona ulaşmasını ve elde edilen gelirin de 9,5 milyar doları geçmesini hedeflemektedir (USHAŞ, 2021). Bu büyük ama haklı hedeflerin ne kadarının gerçekleşeceğini zaman içerisinde görmüş olacağız fakat bu ortaya konan hedeflerin büyüklüğü Türkiye’nin bu alanda ki motivasyonunu ve hazırlığını göstermesi açısından önem taşımaktadır.

Türkiye Sağlık Turizmi Altyapısı

Türkiye sağlık turizmi hedeflerini yüksek tutarken bunun gerçekleşme olasılığını tespit etmek için verilere bakılması gerekir. 2020 verilerine göre Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık turizmi yapmak üzere akredite edilen ve belgelendirilen 1375 sağlık tesisi bulunmaktadır. Bunların dal dağılımı şöyledir:

Özel sağlık tesisleri sektörün çatı kuruluşu OHSAD’a üye bulunmaktadır^[1].

Ayrıca yurtdışından sağlık turisti getiren 264 aracı kuruluş bulunmaktadır. Ağırlıklı olarak İstanbul (133), Ankara (44), Antalya (31) ve İzmir (20) olmak üzere 4 büyük şehirde bulunan bu aracı kuruluşlar Bakanlıkça akredite edilmiş ve belgelendirilmiştir. Türkiye’de JCI tarafından akredite edilmiş bulunan hastane sayısının yüksekliği de Türkiye’nin sağlık altyapısının ortaya konan büyük hedefleri karşılamaya hazır olduğunu göstermektedir.     

Dünya’da Sağlık Serbest Bölgeleri

Henüz Türkiye’de hayata geçmiş bir SASEB bulunmamakla beraber bu alanda dünya genelinde gerçekleşmiş Sağlık Serbest Bölgeleri bulunmaktadır. Dünya genelinde ilk kez 2002 yılında kurulan Dubai Sağlık Kenti bu alanda yapılan ilk girişim olması nedeniyle önem taşımaktadır. 1,2 milyon metrekare alan üzerinde kurulan Dubai Sağlık Serbest Bölgesi 4425 sağlık personeli, 8 hastane, 168 klinik ve 36 estetik, rehabilitasyon vb. tesislerle birlikte hizmet sunmaktadır (DHCC, 2021).

2013 yılında Çin’in Hainan adasında 3 milyon metrekare alan üzerinde kurulan Boao Le Cheng Sağlık Serbest Bölgesi (Shao, 2021), Güney Kore Cheongna Sağlık Serbest Bölgesi, Hong-Kong, Singapur, İran, Nijerya gibi ülkelerin bazılarında Sağlık Serbest Bölgeleri kurulmuş, bazılarında da altyapı çalışmaları devam etmektedir.

Türkiye Sağlık Serbest Bölgesine İhtiyaç Var mı?

Türkiye’de 2010’da Sağlık Bakanlığı tarafından gündeme getirildikten sonra özel sektör tarafından çeşitli Sağlık Serbest Bölgesi (SASEB) girişimleri yapılmıştır. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası, İzmir, İstanbul ve Ankara’dan bazı işadamları ve yatırımcıların yaptıkları fizibilite ve ön çalışmalar bulunmaktadır. Bunların neden ilerleme kaydetmediğinin araştırılması faydalı bilgiler sunacaktır.

Türkiye’de yapılan SASEB girişimleri ve dünya genelinde kurulan ve kurulma aşamasında olan Sağlık Serbest Bölgelerine (SASEB) yönelik Türkiye’de Gedik Üniversitesinde 3 Profesörün denetim ve yönlendirmesi altında bir doktora çalışması yürütülmektedir. Yılsonunda tamamlanması planlanan ve bir kitap haline getirilmesi düşünülen bu akademik çalışmanın Sağlık Serbest Bölgesi (SASEB) kavram ve uygulamaları hakkında faydalı bilgiler sunması beklenmektedir. Ayrıca sağlık turizmi sektör temsilcileriyle yapılması planlanan anket ve uzman görüşmelerinde Türkiye’nin böyle bir SASEB’e ihtiyacının olup olmadığı tespit edilmesi değerlendirilmektedir.  

Sonuç

Türkiye jeo-stratejik konumu ve sağlık altyapısı ve yetkinliği bağlamında oldukça avantajlı bir konumda bulunmaktadır. Buna karşın bölgede zaman zaman ortaya çıkan politik istikrarsızlıklar ve ülkenin dış algısı bu avantaja gölge düşürebilmektedir.

Buna rağmen sahip olunan akredite sağlık tesisi altyapısı, akredite aracı kuruluşlar, yasal mevzuat ve teşvikler, hekim yetkinliği ve sağlık personeli açısından bakıldığında Türkiye’nin mevcuttan çok daha fazla sağlık turisti çekmesi beklenmektedir. Kurulması halinde Sağlık Serbest Bölgesinin Türkiye’nin küresel sağlık turizmi pazarından alacağı paya ne denli katkıda bulunur sorusunun araştırılması bu açılardan önem taşımaktadır

Kaynaklar

Demirkıran, M. (2020) ‘Türkiye’de Sağlık Turizmine İlişkin Trendler’, in Sağlık Turizmi, Güncel Yaklaşımlar. 1st edn. İstanbul: Efe Akademi, pp. 261–276.

DHCC (2021) DHCC. Available at: https://www.dhcc.ae/about (Accessed: 14 November 2021).

Shao, Y. (2021) Introduction to the hainan Boao Lecheng International Medical Tourism Pilot Zone. Mizuho China Monthly.

USHAŞ (2021) ‘Türkiye’nin Sağlık Turizminde 2023’de Hedefi 2 Milyon Hasta.’, USHAŞ. Available at: https://www.ushas.com.tr/basinda-biz/turkiyenin-saglik-turizminde-2023de-hedefi-2-milyon-hasta/ (Accessed: 16 November 2021).

^[1] OHSAD Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği  https://ohsad.org