İlaçların Birim Maliyetlerinin Hesabı
Eczaneye satın alınan bir üründe; tüm iskontoları düşüp, geriye kalan tutarı hesaplamak için kademeli kârlılık hesabının yanında diğer iskontoların nasıl hesaplandığının da bilinmesi gerekmektedir.
Öncelikle iskonto tanımlarından başlayalım:
Eczacı İskontosu: Aslında “Yasal Eczacı Kârı’dır.” İlaç faturalarındaki PSF (Perakende Satış Fiyatı)’den hareketle depocu satış fiyatına ulaşmada kullanılır. Maliyet hesaplarında “yasal eczacı kârı” yerine “eczacı iskontosu” terimi yer alır.
Kurum İskontosu: İlaç firmalarının; Sosyal Güvenlik Kurumu’na fatura edilen, diğer bir tanımla “Geri Ödeme Kapsamı”ndaki ürünleri için devlete verdikleri iskontodur. İlaç firmalarının verdiği bu iskonto; depo ve eczane üzerinden geçerek Sosyal Güvenlik Kurumu’na yansıtılır. Bu iskonto her geçen gün biraz daha yükselmektedir.
Ticari İskonto: İlaç firmalarının; ürünlerini daha cazip hale getirebilmek için eczaneye verdikleri iskontodur. İlaç firmalarının verdiği bu iskonto; depo üzerinden geçerek eczaneye yansıtılır. Mevcut durumda ticari iskonto veren firma sayısı oldukça azalmıştır.
MF İskontosu: İlaç firmalarının ya da bazı durumlarda ecza depolarının, belli bir miktar ürün alımı karşılığında hediye ürün vermeleriyle birim maliyette meydana gelen iskontodur. İlaç firmalarının ya da depoların verdiği bu iskonto eczaneye yansıtılır. Faturadaki hesaplarda iskonto olarak verilmeyen bu değer; “A+B” şeklinde ifade edilir. Düşen kâr marjları ve artan maliyetler, bu iskontonun da büyük oranda geri çekilmesine yol açmıştır.
Peşin İskontosu: Ecza Depolarının, ödemelerini peşin yapan eczanelere verdiği ek iskontodur. Genellikle ürünün kendi vadesine göre iskonto oraları da değişmektedir.
Anlaşma İskontosu: Ecza Deposu ile eczanenin aralarındaki ticari anlaşma neticesinde deponun eczaneye yansıttığı ek iskontodur.
Kademeli kârlılığı anlatırken olduğu gibi örnek üzerinden gitmekte fayda var.
KDV dâhil perakende satış fiyatından hareketle KDV dâhil depocu satış fiyatını bulmak için aşağıdaki örneği inceleyelim. Örnekte bir ilaç deposunun eczaneye kestiği ürünlerin faturası üzerinde belirtilmiş olan iskonto ve kâr marjlarından hareketle depocu satış fiyatına ulaşacağız:
· KDV dâhil PSF’si 13,49 TL, KDV %8, eczacı kârı %20, kurum iskontosu %11, ticari iskontosu %4 olan ABC marka ilacın KDV dâhil depocu satış fiyatını bulalım:
Kademeli kârlılık hesabında imalatçı satış fiyatı 100 TL’ye kadar olan ilaçlar için yasal eczacı kârı %25 olarak belirlenmiştir. Fakat dikkat ederseniz yukarıdaki soruda “Eczacı kârı = %20” olarak verilmiş. Bu farklılığın sebebi şudur: Devletin belirlediği yasal eczacı kârı “kâr / alış tutarı” dır. Lakin ilaçların faturalandırmasında firmalar ve depolar eczacı kârını “kâr / satış tutarı” olarak değerlendirmektedirler. Burada herhangi bir maddi kayıp söz konusu olmayıp, sadece yapılan işlem değişmektedir. Örnek olarak:
80 TL’ye alıp 100 TL’ye sattığınız bir üründe elde edilen kâr 20 TL’dir. “Kâr / maliyet” oranı “20 / 80 = %25” iken, “kâr / satış” oranı “20 / 100 = %20” dir. Belirttiğim gibi depoların bu şekilde hesaplamasının herhangi bir sıkıntısı olmayıp, işlemde kolaylık sağlamaktadır.
Sorumuza geri dönersek;
KDV dâhil PSF ‘den öncelikle KDV’yi arındırmamız gerekmektedir.
= 13,49 TL / (1 + KDV oranı /100)
= 13,49 TL / (1 + 8 /100)
= 13,49 TL / (1 + 0,8)
= 13,49 TL / 1,08
= 12,49 TL KDV hariç PSF
KDV hariç PSF’den de faturada belirtilmiş olan eczacı kârı düşülecektir:
= (KDV hariç PSF) – (%20 Eczacı Kârı)
= (KDV hariç PSF) – { [ (KDV hariç PSF) x 20 ] /100 }
= 12,49 – { [ 12,49 x20 ] /100 }
= 12,49 – { 249,8 / 100 }
= 12,49 – 2,498
= 9,99 TL KDV ve eczacı kârı arındırılmış tutar
%20 eczacı kârını düşmek için yukarıdaki işlem yerine hesap makinelerinde sırasıyla “
Şimdiki adımda ilaç firmasının devlete vermiş olduğu kurum iskontosunu düşeceğiz:
= (KDV ve eczacı kârı hariç tutar) – (%11 kurum iskontosu)
= 9,99 – [ ( 9,99 x 11) /100 ]
= 9,99 – [ 109,89 / 100 ]
= 9,99 – 1,0989
= 8,89 TL KDV, eczacı kârı ve kurum iskontosu hariç tutar
Ticari iskontoyu düşmek için de yine yukarıdakine benzer bir işlem yapacağız:
= 8,89 – [ ( 8,89 x 4 ) /100 ]
= 8,89 – [ 35,56 /100 ]
= 8,89 – [ 0,3556 ]
= 8,53 TL KDV, eczacı kârı, kurum isk., ticari isk. hariç tutar
Ticari iskontonun ardından eczane ile depo arasında peşin satış, yıllık ciro anlaşması vb parametreler varsa bunlara ait iskontolar da aynı şekilde hesaplanabilir.
Yapılan tüm bu iskonto düşüş işlemlerini, yukarıda belirttiğim gibi hesap makinesiyle çok daha rahat yapabilirsiniz.
ABC ürününün eczaneye KDV dâhil maliyeti:
= 8,53 TL x (1 + KDV oranı /100 )
= 8,53 TL x (1 + 8 /100 )
= 8,53 TL x (1 + 0,8 )
= 8,53 TL x 1,08
= 9,21 TL KDV dâhil depocu satış fiyatı
· ABC ilacında yukarıdaki iskonto oranlarının dışında 10 +1 mal fazlası da olsaydı, birim maliyetin hesabı aşağıdaki şekilde olacaktı:
MF iskontosu = (Mal fazlası) / ( Toplam ürün sayısı ) x100
= 1 / ( 1 + 10 ) x100
= 1 / 11 x100
= 0.09 x100
= %9 MF iskontosu
Birim maliyet = (KDV, eczacı kârı, kurum isk., ticari isk. hariç tutar) – (MF iskontosu)
= 8,53 – (%9 MF iskontosu)
= 8,53 – (8,53 x 9/100)
= 8,53 – (0,7677)
= 7,76 TL KDV hariç eczaneye birim maliyet
Unutulmaması gereken; ürünü 7,76 TL’ye alabilmek için toplamda 11 kutu ürün almak gerektiğidir. Yani ABC ürününden 1 kutu alırsanız KDV hariç maliyet 8,53 TL iken, 11 kutu aldığınızda kutu başına KDV hariç maliyet 7,76 TL’dir.
Yukarıda anlatılan hesaplar bir kutu ilacın eczaneye maliyetinin hesaplanmasındaki işlemlerdi. Aynı hesaplar, ürünün depoya olan maliyetinin hesaplanmasında da kullanılabilir. Tek farkı eczacı kârının düşülmesinin ardından işleme, depocu kârının da düşülerek devam edilmesidir.
Mümkün olan en basit şekilde ilaçların maliyet hesabını anlatmaya çalıştım.
İşinize yaramasını temenni eder,
İyi çalışmalar dilerim.
Ecz.Ceyhun KABAHASANOĞLU
